فصلنامه مطالعات ملی - فهرست مقالات

هدف این مقاله بررسی سهم اشکال منازعه، رقابت و همکاری‌‌ در رابطه دولت و اقوام در دوران جمهوری اسلامی و تحول روابط دولت و اقوام در فاصله زمانی سال‌‌های 1357 تا 1397 است. سؤال اصلی پژوهش معطوف به شناخت تحولات ... بیشتر هدف این مقاله بررسی سهم اشکال منازعه، رقابت و همکاری‌‌ در رابطه دولت و اقوام در دوران جمهوری اسلامی و تحول روابط دولت و اقوام در فاصله زمانی سال‌‌های 1357 تا 1397 است. سؤال اصلی پژوهش معطوف به شناخت تحولات روابط دولت و اقوام در جمهوری اسلامی ایران در سال‌های 1357 تا 1397 است. به نظر می‌رسد در سال‌های دهه نخست جمهوری اسلامی آمیزه‌ای از اشکال منازعه، رقابت و همکاری در رابطه دولت و اقوام حاکم بود؛ اما به‌تدریج در دهه‌های بعد و تا سال 1397 تحت‌تأثیر ساختار فرصت سیاسی موجود در نظام سیاسی، الگوی رقابت و همکاری تقویت شد. در ایران سنتی، ذیل ساخت قدرت پراکنده و غیرایدئولوژیک ملوک‌الطوایفی، رابطه دولت و اقوام بیشتر مبتنی‌بر همکاری و در دوره پهلوی، ذیل ساخت قدرت متمرکز و ایدئولوژیک دولت مطلقه مدرن، رابطه دولت و اقوام بیشتر مبتنی‌بر منازعه بوده است؛ اما در دوره جمهوری اسلامی، با گذر از ساخت قدرت بی‌ثبات سال‌‌های اولیه به ساخت قدرت مبتنی‌بر قانون اساسی و برقراری ثبات امنیتی و رویکردهای توسعه‌‌ای و طرح مباحث عدالت و مشارکت عمومی، رابطه دولت و اقوام به طیفی از منازعه، رقابت و همکاری تحول‌ یافته است. در مقاله حاضر، با کاربست نظریه ساختار فرصت سیاسی و در پرتو تحلیل سیاست هویتی حاصل از ساخت قدرت دولت‌، به جنبه‌‌های متنوع‌‌تر در رابطه دولت و اقوام در ایران در فاصله سال‌های 1357 تا 1397 پرداخته ‌شده است. روش پژوهش، کیفی از نوع تبیینی، تاریخی است.

تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی

غلامعلی فرج زاده؛ علی جعفری

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 35-54

چکیده

هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، ... بیشتر هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت داده‌ها از نوع کیفی است. جامعه آماری پژوهش تمامی نوجوانان 12 تا 18 سال شهر اردبیل است. حجم نمونه شامل 17 نفر از نوجوانان دانش‌آموز بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند و براساس اصل اشباع نظری انتخاب و داده‌ها براساس تحلیل مضمون، تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که براساس تجارب زیسته مشارکت‌کنندگان، شکاف بین دانش، نگرش و رفتار نسبت‌به هویت ملی در رسانه‌های سنتی و نوین مشهود بود؛ به‌طوری‌که هویت ملی و ابعاد آن در بین نوجوانانی که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های نوین است ضعیف‌تر از نوجوانانی است که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های سنتی است. هویت ملی نوجوانانی که از رسانه‌های سنتی استفاده می‌نمایند، شکل‌یافته‌تر، منسجم‌تر و واقعی‌تر بوده و هویت ملی افرادی که از رسانه‌های نوین استفاده می‌کنند، سیار، ناپایدار و متکثر بوده است؛ هویتی که با توجه به برخی خصوصیات، می‌توان آن را هویت فراملی یا جهانی نامید. نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های سنتی سعی در پاسداشت منابع سنتی هویت ملی داشته‌اند؛ در مقابل، نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های نوین خود را طرفدار هویت جهانی یا جهان‌وطنی بازنمایی می‌کردند.

تدوین بسته آموزشی تربیت شهروندی در حوزه روابط‌‌ اجتماعی ویژه دانش‌‌آموزان دوره ابتدایی

راضیه چراغی کازرونی؛ محبوبه البرزی؛ فریبا خوشبخت

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 57-74

چکیده

تربیت شهروندی که برگرفته از ارزش‌‌ها و ایدئولوژی جامعه باشد از ارکان مهم هویت ملی است که پرداختن به آن با توجه به نقشی که درشکل‌گیری احساس تعلق افراد دارد، حائز اهمیت است و این امر به‌ویژه در سال‌‌های ... بیشتر تربیت شهروندی که برگرفته از ارزش‌‌ها و ایدئولوژی جامعه باشد از ارکان مهم هویت ملی است که پرداختن به آن با توجه به نقشی که درشکل‌گیری احساس تعلق افراد دارد، حائز اهمیت است و این امر به‌ویژه در سال‌‌های اولیه زندگی افراد که مبنای شکل‌گیری شخصیت آن‌هاست، بیشتر قابل‌تأمل است. در این راستا، آموزش‌وپرورش به‌عنوان نظام اصلی تعلیم و تربیت در جامعه، نقش مهمی در تربیت دانش‌آموزان دارد و نیاز است که در برنامه درسی خود، به بررسی چگونگی تربیت شهروندی دانش‌آموزان بپردازد؛ ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر تدوین بسته آموزشی تربیت شهروندی (شناسایی اهداف، مؤلفه‌‌ها و روش‌های آموزش) در حوزه‌‌ی ارتباطات اجتماعی به دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. پژوهش با رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوا به شیوه شبکه مضامین انجام گرفت. مشارکت‌‌کنندگان پژوهش معلمان مقطع ابتدایی دوره دوم بودند که با استفاده از رویکرد هدفمند، به روش صاحب‌‌نظران کلیدی و استفاده از روش معیار اشباع نظری انتخاب شدند (16 نفر). برای گردآوری داده‌‌های موردنیاز از روش مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده گردید. در پاسخگویی به سؤال اول پژوهش مبنی‌بر چیستی اهداف تربیت شهروندی در ارتباطات اجتماعی، یافته‌های حاصل از سه مضمون فراگیر با عناوین مهارت‌های حیطه‌‌ی سر، قلب و سلامت و هفت مؤلفه سازمان‌دهنده (خودآگاهی، مهارت ارتباطی، همدلی، مهارت‌های بین‌فردی و...) و 41 مضمون پایه (هویت فردی، هویت جمعی، تعهد و...) خلاصه گردید. نتایج پرسش دوم درخصوص شناسایی مؤلفه‌‌های بسته تربیت شهروندی در حوزه ارتباطات اجتماعی سه مضمون فراگیر شامل دانش، مهارت و نگرش و چهار مضمون سازمان‌دهنده (شناختی، عاطفی، نگرشی- انگیزشی و مهارتی)، پانزده مضمون پایه (تشویق، تنبیه، وطن‌دوستی، خداشناسی و...) خلاصه گردید. نتایج پرسش سوم درخصوص روش‌‌های آموزش تربیت‌‌ شهروندی شامل دو مضمون فراگیر ازجمله آموزش فعال و آموزش غیرفعال و پنج مضمون سازمان‌دهنده (تعاملی، مسئله‌محور، مستقیم، غیرمستقیم، انفرادی) و 25 مضمون پایه (بازی، سخنرانی، نمایش و...) بود. درنهایت، یافته‌های پژوهش حاضر توجه به اهداف مشخص فردی و اجتماعی، توجه به دانش، مهارت و نگرش و به‌کارگیری و روش‌های آموزش فعال و غیرفعال را در تربیت شهروندی تأیید کرد.

شکاف‌های اجتماعی درون‌قومی و پیامدهای سیاسی آن در ایران؛ مطالعه موردی کُردها

محمدباقر خرمشاد؛ حمید احمدی؛ عباسعلی رهبر؛ امیر مولودی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 77-98

چکیده

مسئله کُردها یکی از مسائل قومی در ایران معاصر بوده است. در عمده پژوهش‌هایی که در ارتباط با کُردها انجام شده است، بیشتر به چگونگی ارتباط کردها با دولت و کمتر به زیست اجتماعی - سیاسی درونی آن‌ها پرداخته ... بیشتر مسئله کُردها یکی از مسائل قومی در ایران معاصر بوده است. در عمده پژوهش‌هایی که در ارتباط با کُردها انجام شده است، بیشتر به چگونگی ارتباط کردها با دولت و کمتر به زیست اجتماعی - سیاسی درونی آن‌ها پرداخته شده است. به‌عبارتی، مفروض اصلی بیشتر پژوهش‌های مرتبط با کُردها بر همگون بودن جماعت کُردی تأکید دارد. درحالی‌که از دیدگاه این نوشتار، کُردها مانند بسیاری از جماعت‌های دیگر، گروهی همگن نیستند. به‌عبارتی، پویایی تحولات اجتماعی کُردها مبتنی‌بر دو تمایز سنت - مدرنتیه و هم‌گرایی - واگرایی منجربه پدیدارشدن شکاف‌های اجتماعی در میان آن‌ها شده است؛ بنابراین، در همین راستا، تلاش شده است با رهیافت جامعه‌شناسی تاریخی و بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و تکنیک مصاحبه، به بررسی مهم‌ترین شکاف‌های اجتماعی و پیامدهای سیاسی آن در میان کُردها پرداخته شود. نتایج این پژوهش نشان داد که مجموعه‌ای از شکاف‌های ساخت اجتماعی سنتی و مدرن مانند شکاف‌های قبیله‌ای، مذهبی، زبانی، نسلی و جنسیتی در کنار برخی شکاف‌های سیاسی مانند منازعات ایدئولوژیک، رقابت نخبگان سیاسی و کشمکش‌های حزبی و درون‌حزبی در میان کُردها سبب شده است که هویت سیاسی کُردها یک هویت سیاسی متکثر باشد و هیچ جریان سیاسی در میان کُردها نتواند هژمونیک شود.

چگونگی بازنمایی هویت زن ایرانی در سفرنامه‌‌های خارجی عصر قاجار

جواد نظری مقدم

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 101-124

چکیده

هدف این پژوهش بررسی چگونگی بازتاب تصویر زنان ایرانی در سفرنامه‌‌های خارجی است. سیاحان خارجی در سفرنامه‌‌های خود اطلاعات درخور توجهی درباره شرایط اجتماعی جامعه ایرانی ارائه نموده‌‌اند؛ بنابراین، ... بیشتر

نقش برنا‌‌مه‌‌های شاد شبکه نسیم سیمای جمهوری اسلامی ایران در تقویت وحدت و انسجام داخلی

رهبر طالعی حور؛ مجتبی دهقانی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 127-148

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش برنامه‌‌های شاد شبکه نسیم در تقویت وحدت و انسجام داخلی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که برنامه‌‌های شاد شبکه نسیم چه نقشی در تقویت وحدت و انسجام داخلی ایفا می‌‌کند؟ ... بیشتر

بررسی پارادایم‌های زیستی در معماری مجموعه تخت‌سلیمان

سیدمنصور رشیدی؛ سحر طوفان؛ احد نژادابراهیمی

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 151-170

چکیده

چکیدهاز محیط به معنای احاطه‌کننده، دربرگیرنده، جای زندگی آدمی اعم از کشور، شهر، جامعه یا خانواده یاد شده است. اثرات زیستگاه و محیط جغرافیایی بر رفتار انسان قابل‌چشم‌پوشی نیست. هنگام سخن گفتن از تحلیل ... بیشتر چکیدهاز محیط به معنای احاطه‌کننده، دربرگیرنده، جای زندگی آدمی اعم از کشور، شهر، جامعه یا خانواده یاد شده است. اثرات زیستگاه و محیط جغرافیایی بر رفتار انسان قابل‌چشم‌پوشی نیست. هنگام سخن گفتن از تحلیل محیط، درحقیقت به جست‌وجوی سامان‌دهی‌‌ روابط بین رفتارها و محیط پرداخته‌‌ می‌شود. یکی از روش‌های بررسی پارادایم‌های زیستی، رویکرد زیست‌الگو است؛ زیست‌الگو دانش کاربردی است که راهکارهای حل مسائل انسانی را از بررسی طرح‌‌ها، سیستم‌‌ها و فرایندهای طبیعی الهام می‌‌گیرد. هدف کلی تحقیق، بررسی و ارزیابی پارادایم‌‌های زیستی در معماری مجموعه تخت‌سلیمان باتوجه به شرایط اقلیمی منطقه است. در این پژوهش، نگارندگان با استناد به منابع، اسناد و مدارک به مطالعه و تحقیق پرداخته‌اند. روش تحقیق این پژوهش برمبنای روش کلی توصیفی تفسیری و همچنین، روش تحلیلی اکتشافی شکل گرفته است. نگارندگان در این نوشتار با استفاده از نرم‌افزار تحلیلی AHP به تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پرداخته‌اند. کمبود اطلاعات درمورد مجموعه حاکی از بی‌توجهی به فرهنگ و هویت ملی است. مقاله حاضر سعی دارد این مسئله را درحد توان احیا نماید؛ چراکه این مکان واجد پتانسیل‌‌های گوناگونی به لحاظ تاریخی و فرهنگی برای جذب توریست خارجی و گردشگر داخلی است. اثر تاریخی تخت‌سلیمان نمودی از میراث شکل‌گیری تمدن و به‌مثابه ظرفی مملو از ارزش‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است.

آینده‌پژوهی پیامدهای انتقال آب از حوضه زاب به دریاچه ارومیه

مریم ابراهیمی؛ عطاءالله عبدی؛ فرزانه ساسان پور

دوره 24، شماره 94 ، تیر 1402، صفحه 173-189

چکیده

یکی از راهکارهای ستاد احیای دریاچه ارومیه جهت جلوگیری از خشکی آن، طرح انتقال بین‌حوضه‌ای آب از زاب به دریاچه ارومیه است. این انتقال آب می‌تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد. هدف این پژوهش بررسی وضعیت ... بیشتر

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1382)

دوره 3 (1381)

دوره 2 (1379)

دوره 1 (1378)

دوره و شماره: دوره 24، شماره 94، تیر 1402، صفحه 7-192

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده