نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار و عضو هیئت‌علمی پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران (نویسنده مسئول)
چکیده
هدف این پژوهش بررسی چگونگی بازتاب تصویر زنان ایرانی در سفرنامههای خارجی است. سیاحان خارجی در سفرنامههای خود اطلاعات درخور توجهی درباره شرایط اجتماعی جامعه ایرانی ارائه نموده‌‌اند؛ بنابراین، مطالعه این متون به‌عنوان یکی از منابع حوزه مردم‌‌شناسی و تاریخ اجتماعی می‌‌تواند ما را در شناخت هرچه بهتر نقش و جایگاه زنان در زندگی و حیات اجتماعی ایرانیان یاری کند. این مطالعه یک پژوهش توصیفی تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای، چگونگی نحوه بازنمایی زنان در سفرنامه‌‌ها در آن مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌‌های پژوهش حاکی از آن است که اگرچه گاه برخی گزارش‌‌ها بر نقش و جایگاه ضعیف و فرودستی زنان در مقایسه با مردان دلالت دارند، گزارش‌های زیادی نیز نشان می‌دهند که زنان در سطوحی، نقش برابر و گاه فرادستی در نسبت با مردان داشته و در عرصه‌‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و سیاسی، حضور و نقش چشمگیری داشته‌‌اند؛ بنابراین، به‌نظر می‌رسد می‌‌توان به تحلیل‌هایی که با اتخاذ رویکردی کلان‌‌نگر و عام‌گرایانه بر حاکمیت مردسالاری و نابرابری جنسیتی در فرهنگ و تاریخ جامعه ایرانی تأکید دارد به دیده تردید نگریست.
کلیدواژه‌ها
- آنه، کلود (1370)؛ گلهای سرخ اصفهان. ترجمه: فضل‌‌الله جلوه، تهران: روایت.
- ایندر، هانری (1370)؛ سفرنامه هانری بایندر، ترجمه: کرامت الله افسر، تهران: انتشارات فرهنگسرا.
- برد، اف ال؛ هارولد اف وستون (1376)؛ گ‍ش‍ت و گ‍ذاری در ایران، ترجمه: علی‌‌اصغر مظهری کرمانی، تهران: نشر جانان.
- بروگش، هاینریش کارل (1367)؛ سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه: حسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
- بنجامین، ساموئل گرین ویلر (۱۳۶۳)؛ ایران و ایرانیان، ترجمه: حسین کردبچه، تهران: انتشارات علمی.
- بی‌‌نا (1363)؛ گزارش ایران از یک سیاح روس. ترجمه: سید عبدالله، تهران: کتابخانه طهوری.
- بیشوپ، ایزابلا (1375)؛ از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمه: مهراب امیری، سهند و آنزان.
- پاتینجر، هنری (1348)؛ مسافرت سند و بلوچستان، ترجمه: شاهپور گودرزی. تهران: کتابفروشی دهخدا.
- پناهی، عباس؛ محمدزاده، اسدالله (1395)؛ «تصویر زن ایرانی در سفرنامههای فرانسویان از اوایل دوره قاجار تا انقلاب مشروطه براساس نظریه استوارت هال»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال 7، شماره 27: صص 23-1.
- پولاک، یاکوب ادوارد (1368)؛ ایران و ایرانیان، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
- تویوکیچی، یه نا گا (1392)؛ سفرنامه یه‌‌ناگا تویوکیچی، ترجمه: هاشم رجب زاده، تهران: طهوری.
- جوادی یگانه، محمدرضا؛ زادقناد، سعیده (1394)؛ «بررسی مسائل زنان ایرانی از پیش از اسلام تا انقلاب اسلامی از نگاه سفرنامهنویسان خارجی». پژوهشنامه زنان، سال 6 شماره اول: صص 46-23.
- دالمانی، رونه (1335)؛ سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه: فره وشی، تهران: امیرکبیر.
- دروویل، گاسپار (1365)؛ سفر در ایران. ترجمه: منوچهر اعتمادمقدم. تهران: شباویز.
- دیولافوا، ژان (1371)؛ ایران، شوش و کلده، ترجمه: علیمحمد فره وشی، تهران: دانشگاه تهران.
- ربانی‌‌زاده، سید محمد؛ زندیه، حسن؛ خورج، مرضیه (1394)؛ «بازتاب زندگی اجتماعی و فرهنگی زنان ایل بختیاری براساس آثار سفرنامهنویسان خارجی دوره قاجاریه». پژوهشنامه زنان، سال 6، شماره 3: صص 80-63.
- روششوار، ژولین دو (1378)؛ خاطرات سفر در ایران، ترجمه: مهران توکلی، تهران: نشر نی.
- زند، زاگرس (۱۳۸۹)؛ «بررسی تطبیقی پژوهش‌های ایران‌‌شناسی غربی و شرق‌شناسی (با تکیه بر بازنمایی فرهنگ مردم ایران در سفرنامههای اروپاییان در دوره قاجار)»، فصلنامه مطالعات ملی، سال ۱۱، ش ۴۲، 182-153.
- ژوبر پ. امده (1347)؛ مسافرت در ارمنستان و ایران، ترجمه علیقلی اعتماد مقدم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- ساویچ لندور، آرنولد (1392)؛ ایران در آستانه مشروطیت. ترجمه: علی‌‌اکبر عبدالرشیدی. تهران: اطلاعات. چاپ دوم.
- سرنا، کارلا (1362)؛ آدم‌ها و آیین‌‌ها در ایران. ترجمه: علی اصغر سعیدی. تهران: زوار.
- سولتیکف، الکسیس (1365)؛ مسافرت به ایران، ترجمه: محسن صبا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- شیل، لیدی مری (1368)؛ خاطرات لیدی شیل، ترجمه: حسین ابوترابیان. تهران: نشر نو.
- فصیحی‌‌زاده، اعظم (1394)؛ «زن ایرانی از دید سفرنامهنویسان خارجی در دوره قاجار»، فصلنامه تاریخ‌‌پژوهی، شماره 64، صص 172-155.
- فوروکاوا، نوبویوشی (1384)؛ سفرنامه فوروکاوا، ترجمه: هاشم رجبزاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- کاساکوفسکی، ولادیمیر؛ یویچ، آندری (2535)؛ خاطرات کاساکوفسکی، ترجمه: عباس‌‌قلی جلی، تهران: سیمرغ.
- کاگه اکی، اوء با (1393)؛ سفرنامه ایران و ورارود. ترجمه: هاشم رجبزاده، تهران: انتشارات طهوری.
- کریمی، علی (1386)؛ «بازتاب هویت فرهنگی ایرانیان در سفرنامههای عصر صفوی و قاجاری»، فصلنامه مطالعات ملی، سال هشتم، شماره 29، صص 62-31.
- کریمیان، حسن؛ احمدزاده، فرید؛ نورسی، حامید (1398)؛ «واکاوی نقش و جایگاه زنان کرد در جامعه ایلی کرمانشاهان در دوره قاجار با تکیه بر مدارک و شواهد تاریخی»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 11 ش 3: صص 414-413.
- گوبینو، ژوزف آرتور (1383)؛ سه سال در آسیا، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر قطره.
- مالکوم، ناپیر (1393)؛ سفرنامه یزد، ترجمه: علی محمد طرفداری، یزد: مهر پادین.
- مکبن روز، الیزابت (1373)؛ با من به سرزمین بختیاری بیایید، ترجمه: مهراب امیری، تهران: سهند.
- نیکیتین، موسیو ب (2536)؛ خاطرات و سفرنامه موسیوب نیکیتین، ترجمه: علیمحمد فره‌‌وشی، نشر معرفت.
- وثوقی، منصور؛ میرزایی، حسین؛ رحمانی، جبار (1384)؛ «فردگرایی و جمع‌‌گرایی ایرانیان از دید سیاحان خارجی»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 2: صص324-303.
- ویشارد، جان (1363)؛ بیست سال در ایران، ترجمه: علی پیرنیا، انتشارات نوین.
- ویلز، چارلز جیمز (1368)؛ سفرنامه دکتر ویلز، ترجمه: غلامحسین قراگزلو، تهران: اقبال.
- هاشمی، سید ضیاء؛ ایمانی خوشخو، محمدجواد (1395)؛ «مطالعه ابعاد هویت فرهنگی ایران در دوران صفویه و قاجاریه در سفرنامههای سفرنامهنویسان خارجی»، مطالعات ملی، ش 167، صص 20-3.
- هردوان، ژاک (1324)؛ در زیر آفتاب ایران، ترجمه: مصطفی مهذب، چاپخانه چهر.
- یوشیدا، ماساهارو (1373)؛ سفرنامه یوشیدا، ترجمه: هاشم رجبزاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
)