نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی و پژوهشگر رسانه، اردبیل، ایران
2 استادیار پژوهشگاه مطالعات آموزش‌و‌پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
چکیده
هویت ملی بالاترین و عالی‌ترین سطح هویت جمعـی در داخل هر کشور است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجارب زیسته نوجوانان از نقش رسانه‌های سنتی و نوین در هویت ملی و به روش پدیدارشناسی بررسی شده است که ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت داده‌ها از نوع کیفی است. جامعه آماری پژوهش تمامی نوجوانان 12 تا 18 سال شهر اردبیل است. حجم نمونه شامل 17 نفر از نوجوانان دانش‌آموز بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند و براساس اصل اشباع نظری انتخاب و داده‌ها براساس تحلیل مضمون، تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که براساس تجارب زیسته مشارکت‌کنندگان، شکاف بین دانش، نگرش و رفتار نسبت‌به هویت ملی در رسانه‌های سنتی و نوین مشهود بود؛ به‌طوری‌که هویت ملی و ابعاد آن در بین نوجوانانی که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های نوین است ضعیف‌تر از نوجوانانی است که رسانه غالب آن‌ها از نوع رسانه‌های سنتی است. هویت ملی نوجوانانی که از رسانه‌های سنتی استفاده می‌نمایند، شکل‌یافته‌تر، منسجم‌تر و واقعی‌تر بوده و هویت ملی افرادی که از رسانه‌های نوین استفاده می‌کنند، سیار، ناپایدار و متکثر بوده است؛ هویتی که با توجه به برخی خصوصیات، می‌توان آن را هویت فراملی یا جهانی نامید. نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های سنتی سعی در پاسداشت منابع سنتی هویت ملی داشته‌اند؛ در مقابل، نوجوانان با مصرف غالب رسانه‌های نوین خود را طرفدار هویت جهانی یا جهان‌وطنی بازنمایی می‌کردند.
کلیدواژه‌ها
- افشانی، سید علیرضا؛ موسوی ندوشن، سید محمد (1396)؛ «بررسی رابطه بین مصرف رسانه و هویت ملی از دیدگاه جوانان 29 ـ 15 ساله شهر یزد در سال 1394»، فصلنامه رسانه، 28(1)، 136-121.
- اینگلهارت، رونالد (1400)؛ تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، مریم وتر، تهران: نشر کویر، چاپ چهارم.
- بیات، بهرام؛ قنبری برزیان، علی (1397)؛ «تبیین ارتباط رسانه‌های ارتباط جمعی و فضای مجازی با هویت ملی (مورد مطالعه: جوانان عرب‌زبان اهواز)»، پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، دوره 11، شماره 3، صص 28-1.
- پاستر، مارک (1377)؛ عصر دوم رسانه‌ها، ترجمه غلامحسین صالح یار، تهران: مؤسسه ایران.
- تامپسون، جان بروکشایر (1399)؛ رسانه‌ها و مدرنیته: نظریه اجتماعی رسانه‌ها، ترجمه مسعود اوحدی، تهران: سروش، چاپ ششم.
- حاجیانی، ابراهیم (1379)؛ «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصلنامه مطالعات ملی، 2(5)، 228-193.
- حریری اکبری، محمد (1378)؛ مدیریت توسعه، تهران: نشر قطره.
- خانیکی، هادی (1376)؛ «فرهنگ جمعی و رسانه‌های نو»، کتاب سروش، (مجموعه مقالات رسانه‌ها و فرهنگ 2)، تهران: سروش.
- ربانی، علی؛ ربانی، رسول؛ حسنی، محمدرضا (1388)؛ «رسانه‌های جمعی و هویت ملی؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان». پژوهش‌های ارتباطی، 16(58)، 93-65.
- رزازی فر، افسر (1379)؛ «الگوی جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، 2(5)، 132-101.
- رهبر مهرپو، بهناز؛ رشیدی، احتشام؛ دانایی، ابوالفضل (1401)؛ «مدلسازی تأثیر رسانه‌های اجتماعی در بازنمایی هویت ایرانی–اسلامی زنان»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، 8 (31)، 141-109.
- ساروخانی، باقر؛ رضایی‌قادی (1391)؛ «اینترنت و هویت ملی در میان کاربران»، فصلنامه فرهنگ ارتباطات، 2(5)، 51-70.
- شکرخواه، یونس (1382)؛ «رسانه‌ها و جنگ روانی»، نشریه عملیات روانی، 1 (1)، صص 80-65.
- غیبی، نوشین (1396)؛ مطالعه نقش رسانه‌های جمعی در هویت ملی زنان شهر اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده علوم اجتماعی.
- کاستلز، مانوئل (1389)؛ عصر اطلاعات: اقتصاد جامعه و فرهنگ (ظهور جامعه شبکه‌ای)، جلد اول، ترجمه: احد علیقلیان و افشین خاکباز، انتشارات طرح نو، چاپ ششم.
- گل محمدی، احمد (1396)؛ جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت، تهران: نی، چاپ نهم.
- گیبینز، جان؛ ریمر، بو (1381)؛ سیاست پست‌مدرنیته، ترجمه: منصور انصاری، تهران: گام نو.
- گیدنز، آنتونی (1399)؛ پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز، چاپ دهم.
- لازار، ژودیت (1380)؛ افکار عمومی، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.
- مهدی‌زاده، سید محمد (1400)؛ نظریه‌های رسانه اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری، چاپ نهم.
- موسوی ندوشن، سید محمد (1395)؛ بررسی رابطه بین استفاده از رسانه‌ها و هویت ملی جوانان شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
- میرمحمدی، داوود (1383)؛ گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، تهران: انتشارات تمدن ایرانی (وابسته به مؤسسه مطالعات ملی).
- میلر، دیوید (1383)؛ ملیت، ترجمه داود غرایاق زندی، تهران: تمدن ایرانی.
- نیازی، محسن؛ شفائی مقدم، الهام (1391)؛ «بررسی تأثیر رسانه‌های جمعی در گرایش به هویت ملی»، مطالعات میان‌رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، 2(1)، 127-99.
- Castells, M. (1997); The power of identity (Vol. 2). Malden (MA, USA) and Oxford (UK):
- Clarke, V. & Braun, V. (2013); “Teaching thematic analysis: Overcoming challenges and developing strategies for effective learning”. The Psychologist, 26 (2), 120-123
- Geser, H. (2015); Avery real virtual Society, some macro sociological reflections on second life, Switzerland, Inc, Sociology at the University of Zurich.
)