نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تخصصی معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (نویسنده مسئول).
3 استاد دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
چکیده
از محیط به معنای احاطه‌کننده، دربرگیرنده، جای زندگی آدمی اعم از کشور، شهر، جامعه یا خانواده یاد شده است. اثرات زیستگاه و محیط جغرافیایی بر رفتار انسان قابل‌چشم‌پوشی نیست. هنگام سخن گفتن از تحلیل محیط، درحقیقت به جست‌وجوی سامان‌دهی روابط بین رفتارها و محیط پرداخته می‌شود. یکی از روش‌های بررسی پارادایمهای زیستی، رویکرد زیست‌الگو است؛ زیست‌الگو دانش کاربردی است که راهکارهای حل مسائل انسانی را از بررسی طرح‌‌ها، سیستم‌‌ها و فرایندهای طبیعی الهام می‌‌گیرد. هدف کلی تحقیق، بررسی و ارزیابی پارادایمهای زیستی در معماری مجموعه تخت‌سلیمان باتوجه به شرایط اقلیمی منطقه است. در این پژوهش، نگارندگان با استناد به منابع، اسناد و مدارک به مطالعه و تحقیق پرداخته‌اند. روش تحقیق این پژوهش برمبنای روش کلی توصیفی تفسیری و همچنین، روش تحلیلی اکتشافی شکل گرفته است. نگارندگان در این نوشتار با استفاده از نرم‌افزار تحلیلی AHP به تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها پرداخته‌اند. کمبود اطلاعات درمورد مجموعه حاکی از بی‌توجهی به فرهنگ و هویت ملی است. مقاله حاضر سعی دارد این مسئله را درحد توان احیا نماید؛ چراکه این مکان واجد پتانسیل‌‌های گوناگونی به لحاظ تاریخی و فرهنگی برای جذب توریست خارجی و گردشگر داخلی است. اثر تاریخی تخت‌سلیمان نمودی از میراث شکل‌گیری تمدن و به‌مثابه ظرفی مملو از ارزش‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است.
کلیدواژه‌ها
- آزادبخت، بهرام؛ زارعی‌نژاد، مژگان (1390)؛ «شناسایی شکل‌‌های ژئومورفولوژیک به منظور مدیریت محیط، مطالعه موردی؛ ورقه تخت سلیمان»، نشریه علوم زمین، دوره 20، شماره 8، ص 126-119.
- اسدی، ایرج؛ سعیدنیا، احمد (1389)، «نظریه‌های برنامه‌ریزی و زمینه‌های شکل‌دهنده آن‌ها: از اوایل قرن بیستم تا اواسط دهه 1970»، دو فصلنامه معماری و شهرسازی، شماره 4، ص 119-103.
- اسلاملوئیان، ک؛ منشادی م. د. (1394)؛ «بررسی رابطه‌‌ی بین عملکرد زیست‌محیطی و سرمایه‌‌گذاری مستقیم خارجی: آزمون فرضیه پناهگاه آلودگی». سیاست‌‌گذاری اقتصادی، 7 (14) 58-31.
- ایرانی بهبهانی، هما؛ بهرامی، بهرنگ؛ آقاابراهیمی سامانی، فیروزه؛ ساعتیان، رویا (1389)؛ «شناسایی نقش ساختارهای طبیعی در شکل‌گیری منظر فرهنگی سکونتگاه باستانی تخت سلیمان با استفاده از فناوری نوین دورسنجی»، نشریه محیط‌شناسی، دوره 36، شماره 54، ص 120-109.
- باهامون، آلجاندرو (1391)؛ معماری همگون با ساختارهای جانوری، ترجمه خسرو باهامون و ویراستاری مهدی آتشی، چاپ اول. تهران: کتابکده کسری، ص 192- 1.
- بحرینی، سید حسین (1390)؛ تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- برخوردار، بنفشه (1387)؛ شناخت محیط‌زیست، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور، ص 3-1.
- برکپور، ناصر (1380)؛ «پایداری هویت در محله‌های مسکونی گفت‌وگو با کامران ذکاوت»، مجله شهرداری‌ها، سال سوم، ش 25، ص 26-23.
- پاکزاد، جهانشاه (1390)، سیر اندیشه‌ها در شهرسازی: از آرمان تا واقعیت، تهران: آرمانش.
- پرویزی، الهام (1388)؛ «معماری ملی از دیدگاه هویت فرهنگی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دهم، شماره 3، ص 107-81.
- پوپ، آرماتور ایهام (1363)؛ معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران: اختران.
- پیرنیا، محمدکریم (1386)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، تهران: سروش دانش.
- ثبوتی، هومن؛ خالدیان، نازیلا (1392)؛ طراحی مجموعه تاریخی، گردشگری تخت سلیمان مقصد گردشگری آینده، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
- جعفری، ابوذر (1385)؛ «شیز: تحلیلی تاریخی و کالبدی؛ و بررسی انطباق مکانی آن با تخت سلیمان»، هنرهای زیبا، شماره 25.
- حبیبی، سید محسن (1382)؛ «چگونگی الگوپذیری و تجدید سازمان استخوان‌بندی محله»، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، ش 13، ص 39-32.
- حبیبی، سید محسن؛ مقصودی، ملیحه (1390)؛ مرمت شهری، تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطع‌نامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری، تهران: دانشگاه تهران.
- خاتمی، سید محمدجعفر؛ فلاح، محمدحسن (1389)؛ «جایگاه آموزش پایداری در معماری و ساختمان»، صفه، شماره 50، ص 34-21.
- خاکزاد، محمدرضا (1392)؛ شیز (تخت سلیمان مجموعه آتشکده آذر گشنسب)، تهران: انتشارات مهندسین مشاور پایاب طرح، ص 123-1.
- رضازاده، راضیه (1385)؛ «رویکردی روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه به هویت مکانی در شهرهای جدید»، مجموعه مقالات شهرهای جدید، کتاب دوم، وزارت مسکن و شهرسازی، شرکت عمران شهرهای جدید.
- ساعی، علی (1392)؛ عقلانیت دانش علمی: روششناسی انتقادی، تهران: انتشارات آگه.
- سرافراز، علی‌اکبر (1347)؛ تخت سلیمان، تبریز: نشر مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
- سرگزی، محمدعلی (1381)؛ «مرکز تحقیقات زیست‌محیطی هامون سیستان»، پایان‌نامه ارشد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه یزد.
- سلیمی، نیر (1394)؛ «بازنگری در کاربری فضاهای معماری ساسانی تخت سلیمان با رویکرد باستان‌شناسانه»، دانشگاه نیشابور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- رئیس دانا، فریبرز (1387)؛ اثبات‌گرایی، مندرج در دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، تألیف عباس سعیدی و دیگران، تهران: مؤسسه فرهنگی، اطلاع‌رسانی و مطبوعاتی.
- صادقی، مجتبی (1393)؛ «آسیب‌شناسی فلسفی دانش جغرافیا (درنگی در پژوهشهای شهری)»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، سال 20، شماره 80، ص 78-55.
- طهماسبی، احسان (1392)؛ «بررسی تطبیقی معماری کاخ‌‌ها و خانه‌‌های اشرافی ساسانیان». پژوهشهای باستان‌شناسی ایران، 3 (4)، 168-153.
- عزیزی زلانی فرهاد؛ عینی‌نژاد حمزه؛ عارفی پرستو (1394)؛ «طرح سامان‌دهی محوطه تاریخی میراث جهانی تخت سلیمان با رویکرد طراحی مسیر گردشگری»، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، بهمن
- فخاری، مهسا (1394)؛ «بررسی نقش برنامه‌ریزی معماری در بناهای تاریخی با رویکرد توسعه صنعت گردشگری (مجموعه تاریخی تخت سلیمان تکاب)»، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد.
- قاسمی، وحید؛ نگینی، سمیه (1389)؛ «بررسی تأثیر بافت محلات بر هویت اجتماعی»، با تأکید بر هویت محله‌‌ای در شهر اصفهان، مطالعه و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شماره هفتم، 136-113.
- قوام، سید عبدالعلی؛ مصطفوی، سیده معصومه (1397)؛ «تحول پارادایمی در مفهوم امنیت زیست‌محیطی»، مجله بین‌المللی پژوهش ملل، دوره سوم، شماره
- کامرانی، بهنام؛ حسینی، ستاره (1393)؛ «هنر معاصر ایران و آثار زیست‌محیطی»، نقدنامه هنر، 6، ص 24-11.
- کوکبی، لیلا؛ اکرمی، غلامرضا (1399)؛ «بومی‌سازی نشانگرهای منظر پایدار در زیست‌بوم روستایی ایران با تأکید بر منظر ذهنی ارزیابانه ذی‌اثران»، فصلنامه پژوهشهای روستایی.
- گلپرور فرد، نازنین (1388)؛ انسان، طبیعت، معماری، تهران: طحان.
- لطفی، سهند (1383)؛ «نگاهی به تجربه مدرنیته در شهر و شهرسازی معاصر»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 20، ص 27-16.
- لینچ، کوین (1374)؛ سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- محمدزاده تیتکانلو، حمیده (1379)؛ «منشور آتن و منشور 2000 دو نقطه عطف در اندیشه‌های شهرسازی قرن بیستم»، نشریه مدیریت شهری، شماره 1، ص 24-11.
- ملکی، امیر؛ صالحی، صادق؛ کریمی، لیلا (1391)؛ «بررسی رابطه پارادایم نوین اکولوژیکی و رفتار مصرف آب»، آب و فاضلاب، شماره 1.
- مهدیزاده، جواد (1385)؛ «تحول در پارادایمهای شهرسازی»، مجله جستارهای شهرسازی، شماره 15 و 16، ص 24-6.
- ندیمی، حمید؛ شریعت راد، فرهاد (1391)؛ «منابع ایده‌پردازی معماری جستاری در فرایند ایده‌پردازی چند معمار از جامعه حرفه‌ای کشور»، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره 17 شماره 2، ص 14-5.
- یورگ کورت، گروتر (1390)؛ زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه‌ی جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مرکز چاپ و انتشارات.
- Abel, Chris (2000); Architecture and Identity: Responses to cultural and technological change. Oxford: Architectural Press.
- John Wiley & Sons, Ltd. (2006); (Synthetic) life architectures: ramifications and potentials of a literal biological paradigm for architectural design, Volume76, Issue 2.
- Lewicka, M., (2008); “Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past”, Journal of Environmental Psychology, Vol 28, Pp 209–231.
- Liu Xianjue (1996); the New Tendency of Bionic Architectural Culture, World Architecture.
- Proshansky, H, (1978); “The city and self-Identity”, Environment and Behavior, vol10.
- Proshansky, H.M., Fabian, A.K., & Kaminoff, R. (1983); “place-identity: physical world socialization of the self”, Journal of environmental psychology, 3, 57-83.
- Relph, E. (1976), Place and Placelessness, Pion Limited, London, pp 17-28.
- Williams, R., Daniel, J., & Vaske, Jerry, (2003); “The Measurement of Place Attachment: Validity and Generalizability of a Psychometric Approach”, Forest science, Vol 49 (6), Pp 840-830.
- Wright, C. L., & Turkienicz, B. (1988); “Brasília and the ageing of modernism”, Cities, 5(4), pp. 347-364.
)