فصلنامه مطالعات ملی

تبیین روابط بین هویت دینی و ملی (دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجان شرقی)

داوود قاسم زاده؛ هما رحمانی

دوره 24، شماره 96 ، اسفند 1402، ، صفحه 33-48

چکیده

  در دنیای امروز که ارتباطات وسیع، رشد روزافزون فناوری‌های مختلف، مواجهات فرهنگی متنوع و... از ویژگی‎های بارز آن است، مسئله هویت در ابعاد مختلف آن ازجمله هویت دینی و ملی به موضوع اصلی در بررسی‌های اجتماعی ...  بیشتر در دنیای امروز که ارتباطات وسیع، رشد روزافزون فناوری‌های مختلف، مواجهات فرهنگی متنوع و... از ویژگی‎های بارز آن است، مسئله هویت در ابعاد مختلف آن ازجمله هویت دینی و ملی به موضوع اصلی در بررسی‌های اجتماعی تبدیل شده است. این مهم به‌ویژه در دانشگاه فرهنگیان که مرکز ثقل آموزش‌وپرورش کشور و مسئول تربیت نسل آینده کشور است، بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد. پژوهش حاضر با هدف تبیین روابط بین هویت ملی و دینی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان آذربایجان شرقی و به روش توصیفی-همبستگی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجومعلمان این دانشگاه در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 3990 نفر بودند. حجم نمونه براساس جدول مورگان 351 نفر و به‌تناسب شامل 141 دانشجوی دختر و 210 دانشجوی پسر تعیین و به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد هویت ملی و دینی بوده است. درخصوص روایی ابزار از روایی صوری استفاده شد و پایایی ابزارها نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به‌ترتیب 853/0 و 864/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از بالا بودن میزان هویت دینی و ملی در بین دانشجومعلمان استان آذربایجان شرقی است. همچنین، این پژوهش نشان داد که هویت دینی و ابعاد آن، با هویت ملی در بین دانشجومعلمان همبستگی مستقیم و معنی‌دار دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.05 M

هویت‌سازی‌های جدید و مسئولیت‌پذیر در پرتو تمهید آموزش شهروندی دیجیتال به دانش‌آموزان

شقایق حیدری

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 29-58

چکیده

  در دنیای معاصر، کودکان و نوجوانان با بهره‌گیری از قدرت رسانه‌های دیجیتال و فناوری‌های نوین به کشف، شناخت و یادگیری جهان پیرامون خود پرداخته و به شیوه‌های جدید رشد کرده و هویت خود را می‌سازند. با این ...  بیشتر در دنیای معاصر، کودکان و نوجوانان با بهره‌گیری از قدرت رسانه‌های دیجیتال و فناوری‌های نوین به کشف، شناخت و یادگیری جهان پیرامون خود پرداخته و به شیوه‌های جدید رشد کرده و هویت خود را می‌سازند. با این قدرت، کودکان و نوجوانان فرصت‌های بزرگی در اختیار دارند؛ اما با چالش‌ها و معضلاتی نیز روبه‌رو هستند. مدارس نیز با پیامدهایی ازجمله امنیت آنلاین، آزار و اذیت سایبری، تجاوز به حریم خصوصی، سخنان نفرت‌پراکن، اطلاعات نادرست و حواس‌پرتی دیجیتالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. برای رسیدگی به این مسائل، بسیاری از مدارس در تلاش‌اند با گنجاندن آموزش شهروندی دیجیتال به‌عنوان بخشی از برنامه‌های درسی خود، فرهنگ و دانش مثبتی را پیرامون رسانه و فناوری ایجاد کنند. بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه، آموزش شهروندی دیجیتال در مدارس خود را آغاز کرده‌اند. برنامه درسی شهروندی دیجیتال به حوزه‌هایی می‌پردازد که براساس تحقیقات دانشگاهی و نگرانی‌های کودکان، معلمان و والدین طراحی شده است. این آموزه‌ها برای پرورش مهارت‌ها و کمک به کودکان و نوجوانان طراحی شده‌اند که این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا کودکان و نوجوانان در طول زندگی خود با استفاده از رسانه‌ها و فناوری نوین و از طریق آن با تصمیمات و پیچیدگی‌های بسیاری روبه‌رو هستند؛ از آنچه مصرف می‌کنند و آنچه را که به اشتراک می‌گذارند تا نحوه تعامل و ارتباط با دیگران؛ بنابراین، پژوهش حاضر تلاش دارد با بهره‌گیری از روش تحقیق بنیادی به این پرسش پاسخ دهد که آموزش شهروندی دیجیتال به نوجوانان شامل چه ابعاد و ویژگی‌هایی است؟ و بُعد هویتی و ارزشی این آموزه‌ها چیست؟ نوع این پژوهش کاربردی است و می‌تواند منجربه تدوین برنامه درسی آموزش شهروندی دیجیتال در مدارس و درنتیجه، تربیت نسلی آشنا به فرصت‌ها و آسیب‌های فضای دیجیتال و بهره‌گیری مناسب نسل جدید از فضای دیجیتال شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 907 K

گونه‌‌شناسی دگر هویت‌‌ساز از منظر آیت‌‌الله خامنه‌‌ای طی سال‌‌های 1402- 1392

شهره پیرانی؛ مهدیه رجبی اسفنجانی

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 61-84

چکیده

  ریشه‌‌ی‌‌ هویت که هُو، به معنی او است، نشانگر این حقیقت است که هویت ساخته نمی‌‌شود مگر در ارتباط و واکنش به دگران هویت‌‌ساز. به این معنا که تا فرد نتواند دگربودگی را درک کند و به غیریت‌‌سازی صحیحی ...  بیشتر ریشه‌‌ی‌‌ هویت که هُو، به معنی او است، نشانگر این حقیقت است که هویت ساخته نمی‌‌شود مگر در ارتباط و واکنش به دگران هویت‌‌ساز. به این معنا که تا فرد نتواند دگربودگی را درک کند و به غیریت‌‌سازی صحیحی نرسد، نخواهد توانست حدومرز هویت اجتماعی و فردی خود را ترسیم کند. از این جهت، بر جهان اسلام نیز فرض است تا برای جدایی جریان حق از باطل، دگر هویت‌‌ساز خویش را شناخته و با غیریت‌‌سازی، هویت اصیل خود را ترسیم و تثبیت کند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر گونه‌‌شناسی دگر هویت‌‌ساز از منظر آیت‌‌الله خامنه‌‌ای و پاسخ به این پرسش است که «دگر هویت‌‌ساز از منظر آیت‌‌الله خامنه‌‌ای طی سال‌‌های 1392 تا 1402 چه بوده است؟» برای نیل بدین منظور، اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه‌‌ای و فیش‌‌نویسی و با استفاده از متن بیانات موجود در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای جمع‌‌آوری شده است. داده‌‌ها با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته و نوع همبستگی و ارتباط مضامین با استفاده از روش شبکه‌‌ی مضمون نشان داده شده است و برای کدگذاری داده‌‌‌‌ها نیز از نرم‌‌افزار MAXQDA استفاده شده است. حاصل کدگذاری، استخراج 234 مضمون پایه است که ذیل چهارده مضمون سازمان‌‌دهنده و مضمون فراگیر دگر هویت‌‌ساز ادغام شده است. یافته‌‌ها نشانگر آن است که آیت‌‌الله خامنه‌‌ای بیشترین تبیین درمورد دگر هویت‌‌ساز را درخصوص دگران هویت ملی داشته‌‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.79 M

ابعاد چهارگانه هویت ایرانی در سند دانشگاه اسلامی

خسرو قبادی

دوره 24، شماره 95 ، مهر 1402، ، صفحه 113-143

چکیده

  در پژوهش حاضر میزان توجه به ابعاد چهارگانه هویت ایرانی (دینی، مدرن، ملی، قومی) در «سند دانشگاه اسلامی» بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. مسئله این نوشتار چگونگی قرار گرفتن هویت‌‌‌های چهارگانه ...  بیشتر در پژوهش حاضر میزان توجه به ابعاد چهارگانه هویت ایرانی (دینی، مدرن، ملی، قومی) در «سند دانشگاه اسلامی» بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. مسئله این نوشتار چگونگی قرار گرفتن هویت‌‌‌های چهارگانه یادشده در یک سند حاکمیتی بوده و پرسش اصلی آن است که چه رابطه‌ی ستیز، گریز و پذیرشی میان این چهار لایه هویتی در سند دانشگاه اسلامی برقرار است؟ روش مطالعه مبتنی‌بر تحلیل محتوای کیفی سند از طریق شناسایی واژگان و عبارت‌‌‌های دال بر هویت‌های چهارگانه است. با توجه به دشواری توازن و تعادل هویت‌‌‌های چهارگانه به‌ویژه هویت مدرن و دینی در سند، سیاست‌گذار در برخی فرازهای سند به ابهام و کلی‌گویی دچار شده است؛ اما در برخی از فرازهای دیگر، همنشینی هویت‌‌‌ها طبیعی بوده و تعادل نسبی بین آن‌ها برقرار شده است. هرچند در میان هویت‌‌‌های چهارگانه موجود بیشترین تعارض میان هویت دینی و مدرن اّست؛ اما درمجموع، همنشینی و سازگاری هویت‌‌‌ها در کل سند بیشتر از تعارض‌‌‌هاست.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

مؤلفه‌های فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری آرایه‌های معماری شهر تاریخی ماسوله

سعید حسن پور لمر؛ احد نژاد ابراهیمی؛ حسن ستاری ساربانقلی؛ علی وندشعاری

دوره 24، شماره 93 ، فروردین 1402، ، صفحه 59-80

چکیده

  نقش تعاملات فرهنگی در شکل‌گیری هویت معماری هر جامعه ازجمله مباحثی است که در مجامع علمی و هنری از اهمیت خاصی برخوردار است. بدین سبب جهت شناختن هویت معماری و هنری هر جامعه‌ای می‌بایست؛ مفاهیم اجتماعی، ...  بیشتر نقش تعاملات فرهنگی در شکل‌گیری هویت معماری هر جامعه ازجمله مباحثی است که در مجامع علمی و هنری از اهمیت خاصی برخوردار است. بدین سبب جهت شناختن هویت معماری و هنری هر جامعه‌ای می‌بایست؛ مفاهیم اجتماعی، اعتقادی، فرهنگی و... در آن جامعه را که در بستر ادوار تاریخی شکل‌گرفته‌اند موردبررسی قرار داد. مقاله‌ی حاضر درصدد شناخت مؤلفه‌های فرهنگی مؤثر بر شکل‌گیری هویت آرایه‌های معماری شهر تاریخی ماسوله با استفاده از روش‌های توصیفی- تحلیلی و مطالعات میدانی است. یافته‌ها حاکی از آن است، آرایه‌های معماری ماسوله متأثر از مفاهیم فرهنگی دو دوره‌ی تاریخی پیش از اسلام و پس از اسلام است. آرایه‌های معماری پیش از اسلام در ماسوله نتیجه‌ی آیین‌های مذهبی ایران باستان است و در دوران اسلامی حاصل اندیشه‌های حکومت‌های ایلخانان، صفویه، زندیه، قاجار، پهلوی و دوره انقلاب اسلامی است. عمده‌ترین مفاهیم مؤثر در شکل‌گیری آرایه‌های معماری ماسوله برگرفته ‌شده از؛ اعتقادات دینی و مذهبی، طبیعت‌گرایی، احترام به طبیعت، اشکال هندسی و ریاضی، تعاملات فرهنگی و اجتماعی مهاجرین غیربومی در ماسوله است. نتایج نشان‌دهنده‌ی آن است، معماری ماسوله تا پیش از دوره قاجاریه دارای کم‌ترین تغییرات هویتی و فرهنگی بوده است؛ اما با ورود به دوران قاجاریه و افزایش تعاملات بین‌المللی با کشورهای اروپایی و غربی، معماری و آرایه‌های هنری ماسوله از حالت درون‌گرایی که یکی از مؤلفه‌های معماری ایرانی اسلامی است؛ به‌سوی معماری برونگرا تغییریافته است. همچنین در دوران معاصر آرایه‌های معماری ماسوله در خارج از شهر با مصالح غیربومی که فاقد سازگاری هویتی و فرهنگی هستند ایجاد و در ابنیه ماسوله نصب می‌گردند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.3 M

هویت ملی در میان جامعه اهل‌‌حق شهرستان دلفان

سجاد امیدپور؛ ابوالفضل دلاوری

دوره 23، شماره 92 ، دی 1401، ، صفحه 113-140

چکیده

  تصور رایج این است که صوفیان اصولاً غیرسیاسی هستند و ازجمله گرایش جهان‎وطنی دارند. بر این اساس مفاهیمی چون ملیت و هویت ملی جایگاه قابل‌توجهی در آثار و اندیشه‌‌ها و زندگی روزمره آنان ندارد. این پژوهش، ...  بیشتر تصور رایج این است که صوفیان اصولاً غیرسیاسی هستند و ازجمله گرایش جهان‎وطنی دارند. بر این اساس مفاهیمی چون ملیت و هویت ملی جایگاه قابل‌توجهی در آثار و اندیشه‌‌ها و زندگی روزمره آنان ندارد. این پژوهش، درستی این باور را به پرسش کشیده میزان توجه و گرایش به هویت ملی را در میان پیروان طریقت اهل حق که یکی از گروه‎های با مسلک صوفیانه در ایران است بررسی کرده است. این پژوهش که با استفاده از روش پیمایش در سطح شهرستان دلفان استان لرستان صورت گرفته است نشان می‌‌دهد که پیروان این طریقت به مؤلفه‌های هویت ملی نظیر سرزمین، تاریخ، زبان، ادبیات و مفاخر ملی ایران احساس تعلق شدید دارند و با آن‌ها پیوند عاطفی ژرفی برقرار کرده‌اند. پژوهش همچنین نشان می‌دهد که لزوماً بیشینه بودن میزان آگاهی افراد به هویت طریقتیِ‌شان منجر به کاهش میزان احساس تعلق آنان به هویت ملی نمی‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.5 M

هویت‌سازی با تکیه‌بر جامعه‌پذیری سیاسی (مطالعه موردی: آموزش افسران وظیفه)

مهرداد طاهری؛ علیرضا سلطانی؛ محمد سهرابی؛ ناصر شهلایی

دوره 23، شماره 92 ، دی 1401، ، صفحه 143-166

چکیده

  جوامع بزرگی که بر تصور هویت مشترک پایه می‌گیرند یک ملت را تشکیل می‌دهند. لذا حکومت‌ها به طرق مختلف در تلاش هستند تا با آموزش، ایجاد و تقویت ارزش‌های مشترک به ایجاد چنین جامعه‌ای کمک کنند. جامعه‌پذیری ...  بیشتر جوامع بزرگی که بر تصور هویت مشترک پایه می‌گیرند یک ملت را تشکیل می‌دهند. لذا حکومت‌ها به طرق مختلف در تلاش هستند تا با آموزش، ایجاد و تقویت ارزش‌های مشترک به ایجاد چنین جامعه‌ای کمک کنند. جامعه‌پذیری سیاسی یکی از ابعاد فرهنگ کلی جامعه است و در معنای وسیع، فرایندی است که یک جامعه از طریق آن فرهنگ سیاسی خود را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند. ازآنجایی‌که خدمت سربازی محل آموزش نظم و انضباط به جوانان و آماده شدن آن‌ها برای قبول سایر نقش‌هاست، بر این اساس هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی جامعه‌‌پذیری سیاسی دانشجویان وظیفه در فرایند آموزش‌های حین خدمت بوده است. پژوهش حاضر، از حیث روش، توصیفی از نوع پیمایشی است و جمع‌آوری داده‌ها به روش پرسشنامه‌ای و برای احراز روایی از روایی محتوایی و روایی سازه استفاده شد. به‌منظور تحلیل داده‌ها نیز از آمار‌های توصیفی و استنباطی بهره‌گیری شده است. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته جامعه‌پذیری سیاسی دانشجویان وظیفه استفاده شد. این مقیاس شامل 18 گویه بوده است که در قالب ۵ مؤلفه‌ی شکل‌گیری ارزش‌ها و باورهای سیاسی- خدمت به اعتلای وطن- مشارکت سیاسی - احترام به حاکمیت نظام سیاسی-پایبندی به تعهدات، عمل و رفتار از طریق جامعه آماری موردسنجش قرار گرفته است. برابر نتایج به‌دست‌آمده مؤلفه‌های اول و دوم و پنجم مطلوب ارزیابی شد و مؤلفه‌های سوم و چهارم هرچند میزان رضایتمندی را تااندازه‌ای برآورده (به لحاظ آماری) اما همچنان خلأ انجام سیاست‌گذاری‌های مؤثر و کارآمد در خصوص این مؤلفه‌ها مشهود و ملموس است و باید موردتوجه سیاست‌گذاران این حوزه قرار گیرند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.21 M

بررسی مقایسه‌ای نقش رسانه‌های جمعی و اجتماعی در احساس تعهد به هویت ملی نوجوانان (موردمطالعه؛ نوجوانان شهر اردبیل)

غلامعلی فرج زاده؛ علی جعفری؛ اصحاب حبیب زاده؛ محمد سلطانی فر

دوره 23، شماره 91 ، شهریور 1401، ، صفحه 105-124

چکیده

  هدف از انجام پژوهش حاضر مقایسه‌ نقش رسانه‌های جمعی و اجتماعی در احساس تعهد به هویت ملی بود. روش تحقیق ازنظر دستیابی به هدف از نوع کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق ...  بیشتر هدف از انجام پژوهش حاضر مقایسه‌ نقش رسانه‌های جمعی و اجتماعی در احساس تعهد به هویت ملی بود. روش تحقیق ازنظر دستیابی به هدف از نوع کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق مشتمل بر تمامی نوجوانان (11 تا 18 سال) شهر اردبیل به تعداد 50000 است که از بین آن‌ها 380 نفر به‌عنوان نمونه با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب گردید. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته برای رسانه‌ها و پرسشنامه استاندارد سلگی و همکاران (1394) برای تعهد به هویت ملی استفاده شد. برای سنجش اعتبار ابزار تحقیق از اعتبار صوری و برای پایایی ابزار از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که این مقدار برای پرسشنامه‌ها بالاتر از 7/0 به دست آمد. داده‌ها از طریق آزمون‌های t تست و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) در نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج نشان داد رسانه‌های جمعی و اجتماعی نقش متفاوتی در تعهد هویت ملی و ابعاد آن (اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی) در بین نوجوانان دارند. به‌طوری‌که تعهد به هویت ملی و ابعاد آن در بین نوجوانانی که رسانه‌ی غالب آنان از نوع اجتماعی است کمتر از نوجوانانی است که رسانه‌ی غالب آنان از نوع جمعی است. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که 6/21 درصد از تعلق فرهنگی، 9/29 درصد از تعلق تاریخی، 9/16 درصد از تعلق سیاسی و 9/32 درصد از تعلق اجتماعی نوجوانان از طریق تفاوت در اثر نوع رسانه (جمعی و اجتماعی) تبیین می‌شود؛ بنابراین نتیجه گرفته می‌شود که نوع رسانه نقش بسیار مهمی در تعهد نوجوانان از هویت ملی ایفا می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

پیوند مؤلفه‌های فرهنگی هویت ایران باستان با امر سیاست در شاهنامه‌‌‌‌‌‌

نادر پروین

دوره 23، شماره 90 ، تیر 1401، ، صفحه 121-136

چکیده

  فردوسی در شاهنامه‌‌‌‌‌‌ به روایت مؤلفه‌های فرهنگی هویت ایران باستان در پرتو رویکردهای سیاسی پرداخته است. نگارنده در مقاله حاضر می‌کوشد با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و مبانی نظری مبتنی‌بر ...  بیشتر فردوسی در شاهنامه‌‌‌‌‌‌ به روایت مؤلفه‌های فرهنگی هویت ایران باستان در پرتو رویکردهای سیاسی پرداخته است. نگارنده در مقاله حاضر می‌کوشد با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و مبانی نظری مبتنی‌بر فرهنگ سیاسی، که دربردارنده شاکله‌های میانی و مرتبط فرهنگ و سیاست است، به این پرسش پاسخ دهد که فردوسی چگونه و با استفاده از چه مؤلفه‌هایی، وجوه و عناصر فرهنگی ایران باستان را به امر سیاست پیوند می‌دهد؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد اگرچه در شاهنامه‌‌‌‌‌‌، دو وجه فرهنگ و سیاست دچار بسط و قبض می‌شوند، اما چنان در هم درآمیخته و مرتبط‌اند که جداسازی آن‌ها از یکدیگر تقریباً محال است. به‌عنوان نمونه، فرهنگ مدارا با مفهوم سیاسی شاهنشاه عجین می‌شود و شریعت در کنار نهاد شاهی قرار می‌گیرد؛ گوهر و هنر یک نظام سیاسی راستین امکان‌پذیر می‌شود؛ دادورزی و عدالت که به‌مثابه ایجاد نظم و جلوگیری از آشفتگی و هرج‌ومرج بود، توسط پادشاه تحقق پیدا می‌کند؛ شهریاری مبنای ایزدی دارد و از کف رفتن فره ایزدی با سلطه یافتن غیر، اهریمن و جادو همراه است. ازنظر جغرافیایی نیز یکی از وجوه هویتی ایران باستان در شاهنامه‌‌‌‌‌‌ فردوسی، مرزهای جغرافیایی ایران است که تصور جغرافیایی ایرانیان منطبق بر روایات سیاسی و ملی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 923.86 K

بررسی کمّی و کیفی حضور آثار معماری ملی ایران در کتاب‌های درسی دوره‌ی ابتدایی

سیده سمیه میرمرادی

دوره 22، شماره 88 ، دی 1400، ، صفحه 27-46

چکیده

  معماری ملی تاریخی یکی از مؤلفه‌های مهم میراث فرهنگی و از عناصر مهم هویت‌ساز ملی است. یکی از وظایف سیستم‌های تعلیم و تربیت، آموزش این میراث با ارزش فرهنگی ملی به دانش‌آموزان است. این پژوهش با هدف بررسی ...  بیشتر معماری ملی تاریخی یکی از مؤلفه‌های مهم میراث فرهنگی و از عناصر مهم هویت‌ساز ملی است. یکی از وظایف سیستم‌های تعلیم و تربیت، آموزش این میراث با ارزش فرهنگی ملی به دانش‌آموزان است. این پژوهش با هدف بررسی کمّی و کیفی حضور آثار معماری ملی تاریخی ایران در کتاب‌های درسی دوره‌ی ابتدایی با روش تحلیل محتوا انجام‌ شده است. جامعه‌ی آماری، کلیه کتاب‌های درسی چهارساله‌ی اول دوره‌ی ابتدایی کشور بوده است. نتایج پژوهش نشان از توزیع نامتناسب معماری ملی تاریخی در کتاب‌های درسی دارد؛ به‌گونه‌ای که در بعضی پایه‌ها بیشتر و در بعضی کمتر به این موضوع پرداخته شده است. همچنین، تصاویر موجود اغلب بدون ذکر نام و مشخصات بناها بوده‌اند. در برخی از تصاویر نیز ارتباط تصاویر با موضوع درسی به‌درستی تبیین نشده است و این موضوع می‌تواند منجربه گذر از این تصاویر و عدم استفاده از محتوای آموزشی آن‌ها شود. استفاده از متخصصان، برای دسته‌بندی جامع، از تمامی کاربری‌های مختلف بناهای معماری ملی تاریخی و توزیع متناسب این موارد در کتاب‌های درسی همه‌ی پایه‌های تحصیلی نیز توصیه می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1 M

نقش لُرها در تقویت هویت ملی در عصر پهلوی با تأکید بر مؤلفه زبان فارسی

عزیز فرهادی؛ سیدعطاءالله سینایی؛ حمید احمدی

دوره 22، شماره 88 ، دی 1400، ، صفحه 91-109

چکیده

  پژوهش با تمرکز بر لُرها و ارائه تعریف و تبیین مفهوم هویت ملی، عناصر هویت ملی ایران و دل‌بستگی لُرها نسبت به مؤلفه زبان فارسی در عصر پهلوی (1299 ـ 1357 ه.ش) است. در ایران گروه‌های زبانی گوناگونی زندگی می‌کنند، ...  بیشتر پژوهش با تمرکز بر لُرها و ارائه تعریف و تبیین مفهوم هویت ملی، عناصر هویت ملی ایران و دل‌بستگی لُرها نسبت به مؤلفه زبان فارسی در عصر پهلوی (1299 ـ 1357 ه.ش) است. در ایران گروه‌های زبانی گوناگونی زندگی می‌کنند، این گروه‌ها نقش سازنده و برجسته‌ای در همبستگی و تقویت هویت ملی دارند. لُرها هم ازنظر زبانی و گویش‌های زبانی شباهت زیادی با زبان فارسی دارند و هم ازنظر تاریخی و فرهنگی خودشان را ایرانی می‌دانند. وجود دیدگاه‌هایی مبنی بر ایرانی بودن لُرها، عناصر هویت‌بخش دین اسلام و مذهب تشیع، زبان فارسی، تاریخ و سرزمین ایران باعث شد لُرها نقش فعال و تأثیرگذاری در مسایل گوناگون ایران داشته باشند. لُرها با کارآمدترین ابزارهای زبان فارسی؛ ازجمله شاهکارهای ماندگار فردوسی، سعدی، حافظ، نظامی و مولوی در غنا و گسترش زبان فارسی بعنوان ‌زبانی فراگویشی و تعاملی نقش زیادی در همبستگی ملی داشتند. در عصر پهلوی زبان فارسی به‌عنوان مؤلفه پایدار هویت‌ساز و به‌صورت آگاهانه برای انجام مکاتبات اداری، رسمی و علمی موردتوجه قرار گرفت..پژوهش به بررسی نقش لُرها در استحکام بخشی به وحدت ملی در ایران، می پردازد که در قالب فرضیۀ «لُرها در کنار گویش‌های محلی زبان لُری با بکارگیری زبان فراگویشی فارسی بعنوان زبان رسمی مکاتبات، نظام اداری، آموزشی، زبان آثار و منابع مکتوب ملی و محاوره ای، نقش مؤثری در استحکام وحدت ملی داشته اند.» بنابراین با توجه به ماهیت موضوع، تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 976.13 K

بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان شهر سراوان

اسماء پرکی؛ ناصر ناستی زایی

دوره 22، شماره 87 ، مهر 1400، ، صفحه 91-107

چکیده

  این مطالعه با هدف بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان بلوچ شهر سراوان انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی‌ـ‌پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش‌آموزان بلوچ پایه سوم متوسطه دوم شهر سراوان (استان سیستان‌وبلوچستان) ...  بیشتر این مطالعه با هدف بررسی هویت ملی و مدرن دانش‌آموزان بلوچ شهر سراوان انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی‌ـ‌پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش‌آموزان بلوچ پایه سوم متوسطه دوم شهر سراوان (استان سیستان‌وبلوچستان) در سال تحصیلی 1400ـ1399 به حجم 1093 نفر بود. 274 دانش‌آموز به روش نمونه‌گیری تصادفی‌ـطبقه‌ای (برحسب جنسیت و رشته تحصیلی) موردمطالعه قرار گرفت. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه‌ی ابعاد هویتی (سلگی، اسکندری، دلاور و برجعلی، 1394) بود که به بررسی هویت ملی و مدرن می‌پرداخت. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تی تک‌نمونه‌ای و تی برای گروه‌های مستقل) با کمک نرم‌افزار SPSS21 استفاده شد. براساس یافته‌ها، وضعیت هویت ملی و هویت مدرن دانش‌آموزان در سطح بالاتر از متوسط قرار داشت. دیگر یافته‌ی این مطالعه نشان داد که دختران در مقایسه با پسران هویت ملی و هویت مدرن بالاتری داشتند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 745.6 K

تجربه‌ی حضور در تخت فولاد؛ چرخه‌ی هویت در یک مکان شهری

امیر پرچمی؛ مهدی ژیانپور؛ زهرا ناجی اصفهانی؛ مینا جلالی

دوره 22، شماره 86 ، تیر 1400، ، صفحه 89-109

چکیده

  مکان شهری در مفهوم واقعی، جایی است که شهروندان را به نوعی متحول کند که هنگام ترک آن مکان، دیگر همان شهروندی نباشند که به آن وارد شده‌اند. تخت فولاد به‌مثابه گورستانی مشهور و مورد احترام در اصفهان می‌تواند ...  بیشتر مکان شهری در مفهوم واقعی، جایی است که شهروندان را به نوعی متحول کند که هنگام ترک آن مکان، دیگر همان شهروندی نباشند که به آن وارد شده‌اند. تخت فولاد به‌مثابه گورستانی مشهور و مورد احترام در اصفهان می‌تواند چنین مکانی باشد. این پژوهش با هدف شناخت دریافت شهروندان اصفهانی از این منظر شهری به انجام رسیده است. بدین منظور محتوای اظهار شده در دفاتر ثبت خاطره و دل نوشته واقع در مجموعه تخت فولاد طی سال‌های 1390 و 1393 مطالعه و تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بازدیدکنندگان، تخت فولاد را هویت‌مند تلقی و آن را چشمگیر، بی‌نظیر، ارزشمند و گران‌مایه توصیف نموده‌اند. این وجوه هویتی در بازدیدکنندگان حس و حال‌هایی نظیر؛ لذت، حیرت، عزت و بهجت ایجاد کرده است. هویت‌بخشی ویژگی دیگر این مجموعه است که در قالب مضامین بازدارندگی، آموزندگی و بالندگی توصیف شده است. هم‌چنین اهمیت این مکان هویتی نزد بازدیدکنندگان چنان بوده که آنها دغدغه‌ی تداوم و تعمیم اقدامات مرتبط با حفظ، مرمت و پاسداشت تاریخ و مشاهیر در این مکان و دیگر اماکن تاریخی را داشته‌اند. علاوه بر اینها، بهبود نگهداشت، آراستگی و تحول در تبلیغ و معرفی این مکان نیز مورد تأکید بازدیدکنندگان بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 623.6 K

بررسی احساس تبعیض برابعاد هویت جوانان کُرد کرمانج استان خراسان شمالی

سوسن صفا؛ فرح ترکمان؛ حبیب صبوری خسروشاهی

دوره 22، شماره 86 ، تیر 1400، ، صفحه 111-134

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف کلی راهیابی به انسجام ملی باهدف اصلی شناخت تأثیر احساس تبعیض در ابعاد هویت‌جمعی جوانان کُرد کرمانج انجام پذیرفت. روش اجرای این تحقیق پیمایش و ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری، ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف کلی راهیابی به انسجام ملی باهدف اصلی شناخت تأثیر احساس تبعیض در ابعاد هویت‌جمعی جوانان کُرد کرمانج انجام پذیرفت. روش اجرای این تحقیق پیمایش و ابزار تحقیق پرسشنامه است. جامعه آماری، جوانان کرمانج 15 تا 30 ساله پنج شهر استان خراسان شمالی در سال 1398 به تعداد 124813 نفر است؛ و حجم نمونه براساس فرمول مورگان 384 نفر برآورد شده است. اعتبار گویه‌ها از طریق اعتبار صوری و سازه‌ای و برای سنجش پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شده است. هم‌چنین برای پیاده‌سازی فنون آماری از نرم‌افزار،spss و لیزرل استفاده گردیده است و به‌منظور بررسی توزیع نرمال داده‌ها از آزمون کولموگورف ـ اسمیرنف و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق، حاکی از آن است که هرچند ارتباط معناداری بین احساس تبعیض و هویت‌جمعی وجود دارد ولی تأثیر احساس تبعیض بر هویت‌جمعی اندک است. در ارتباط بین احساس تبعیض و سطوح هویت‌جمعی، احساس تبعیض بیشترین تأثیر را بر متغیرهای هویت دینی و سپس هویت ملی در هر سه جنبه شناختی، رفتاری و احساسی دارد و کمترین تأثیر را بر هویت طبقاتی می‌گذارد. درحالی‌که احساس تبعیض بر هویت فراملی اثر معناداری ندارد. در این میان باید اشاره کرد با اطمینان 95/0 ابعاد تبعیض (رویه‌ای، توزیعی و تعاملی) در جنبه‌های (شناختی، رفتاری و احساسی) ابعاد هویت‌جمعی (خانوادگی، طبقاتی، دینی، ملی و فراملی) تأثیرگذار هستند؛ از سه جنبه مطرح (شناختی، رفتاری و احساسی) در همه مؤلفه‌ها جنبه احساسی (تعهد) بیشترین سهم را داراست و در میان ابعاد تبعیض، بعد توزیعی بیشترین تأثیر را دارد؛ بنابراین برای تقویت هویت‌جمعی، توزیع عادلانه و برابر فرصت‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 947.29 K

سازه‌های جای‌نام‌ساز در کده‌نام‌های ترکیبی ایران و نقش آنها در ایجاد هویت فرهنگی و ملی

مجید طامه

دوره 22، شماره 85 ، فروردین 1400، ، صفحه 71-90

چکیده

  در میان عوامل گوناگونی که سبب تشکیل و قوام هویت یک جامعه می‌شود؛ زبان نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. در این میان، جای‌نام‌ها یا همان نام مکان‌های جغرافیایی نقش مهمی دارند. در این نام‌های جغرافیایی می‌توان ...  بیشتر در میان عوامل گوناگونی که سبب تشکیل و قوام هویت یک جامعه می‌شود؛ زبان نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. در این میان، جای‌نام‌ها یا همان نام مکان‌های جغرافیایی نقش مهمی دارند. در این نام‌های جغرافیایی می‌توان عناصر مشترکی را مشاهده کرد که منجر به تشابهی فرهنگی و نهایتاً اشتراک هویتی برای کاربران آنها می‌شود. بخش اعظم این عناصر مشترک در نام‌های جغرافیایی را آن واحدهای زبانی‌ای تشکیل می‌دهد که اصطلاحاً سازه‌های جای‌نام‌ساز نامیده می‌شوند. نقش این سازه‌ها به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که از اقوام گوناگون تشکیل شده ‌است و زبان‌های در آن رواج دارد در ایجاد هویت فرهنگی مشترک و نهایتاً هویت ملی بسیار مهم است. در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش هستیم که مردم مناطق مختلف ایران در انتخاب جای‌نام‌ها که از نمودهای بارز هویتی در هر سرزمین هستند، چه راهکاری انتخاب کرده‌است؟ و آیا این راهکار سودمند بوده است؟ داده‌های این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از سازه‌های جای‌نام‌ساز مشترک و شفاف راهکاری بوده‌ که اقوام ایرانی در انتخاب نام مکان‌های جغرافیایی برگزیده‌اند. درواقع، اقوام ایرانی با استفاده از این سازه‌های جای‌نام‌ساز مشترک توانسته‌اند نوعی هویت فرهنگی مشترک را به‌وجود آوردند که سبب تقویت هویت ملی آنها نیز شده‌است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 343.78 K

بازنمایی سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در قبال تروریسم (مطالعه‌ای در حوزه ژئوپلیتیک عمومی)

مجتبی خاتونی؛ کیومرث یزدان پناه؛ رسول افضلی؛ سید عباس احمدی

دوره 22، شماره 85 ، فروردین 1400، ، صفحه 111-138

چکیده

  ژئوپلیتیک عمومی، عرصه خلق، جعل، بازتولید و در نهایت، بازنمایی هویت‌هاست. این بازنمایی‌ها، بسته به مقیاس انتشار، ادراکات ذهنی و بین‌الاذهانی آحاد و جوامع انسانی را متأثر ساخته و با توجه به تکثّر رسانه‌ها ...  بیشتر ژئوپلیتیک عمومی، عرصه خلق، جعل، بازتولید و در نهایت، بازنمایی هویت‌هاست. این بازنمایی‌ها، بسته به مقیاس انتشار، ادراکات ذهنی و بین‌الاذهانی آحاد و جوامع انسانی را متأثر ساخته و با توجه به تکثّر رسانه‌ها به مثابه اصلی‌ترین ابزار انتشار و هم‌چنین، اجتماعی شدن آنها، گونه‌های متفاوتی از ژئوپلیتیک عمومی را ‌در قبال مسأله‌ای واحد، پدید می‌‌آورد. سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در قبال تروریسم نیز، موضوعی است واحد که هر یک از عوامل و کنشگران؛ اعم از منطقه‌ای و بین‌المللی، دولتی و غیردولتی، فردی و یا نهادی؛ با خوانش و زاویه دید خود سراغ آن رفته و لاجرم، به بازنمایی آن پرداخته‌اند. پژوهش پیشِ رو، با تحلیل نشانه‌شناختی منتخبی از آثار مصوّر منتشر شده در این موضوع، سه گونه اصلی: حامیانه، منتقدانه و خصمانه در این بازنمایی‌ها را شناسایی کرده و ضمن ارائه‌ی مستندات کمّی‌ و کیفی از آثار مورد مطالعه، به تشریح نتایج این سه گونه از ژئوپلیتیک عمومی پرداخته‌ و مهم‌ترین سویه‌های هویتی دنبال شده در آنها را آشکار می‌سازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.49 M

بررسی نقوش سکه‌های ایرانی بعد از انقلاب اسلامی براساس نظریه پیرس

سحر طوفان

دوره 21، شماره 83 ، مهر 1399، ، صفحه 85-104

چکیده

  نقوش مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتقال مفاهیم و عامل برقراری ارتباط بین انسان‌ها هستند و سهم قابل‌توجهی در طراحی سکه‌های ایرانی از دوره‌ باستان‌ تاکنون داشته‌اند. هدف اصلی نوشتار تدقیق روی ساختمان ...  بیشتر نقوش مهم‌ترین و سریع‌ترین راه انتقال مفاهیم و عامل برقراری ارتباط بین انسان‌ها هستند و سهم قابل‌توجهی در طراحی سکه‌های ایرانی از دوره‌ باستان‌ تاکنون داشته‌اند. هدف اصلی نوشتار تدقیق روی ساختمان تصویری سکه‌های ایرانی ضرب‌شده بعد از انقلاب اسلامی است. روش‌ تحقیق این پژوهش، روش‌ تحلیل‌محتوا بوده که با استعانت از نشانه‌شناسی پیرس به مطالعه تصاویر رو و پشت ۴۴ عدد سکه‌ی ایرانی ضرب‌شده بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۸ به بررسی نظام‌مند، عینی و کیفی پیام‌های تصویری می‌پردازد. یافته‌های تحقیق بیانگر ارتباط معنادار تفکر‌متعالی اسلامی‌حاکم با گزینش‌نقوش با مضمون موضوعات ملی و دینی، هم‌چنین ترکیب هنرمندانه آنها با مشخصات گیاهی، طبیعی، اسطوره‌ای، آرایه‌ای و معماری در تعریف صورت سکه ایرانی است. می‌توان نتیجه گرفت این سکه‌ها علاوه بر ارزش‌های ریالی در قالب سرمایه‌ی نمادین اقتصادی، به جهت برخورداری از پشتوانه‌ی اندیشه‌ای غنی در انتخاب نقوش، واجد تعریف ارزشی، به‌صورت سرمایه‌ی نمادین فرهنگی و اجتماعی نیز هستند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 983.43 K

ارزیابی دیدگاه ازلی‌گرایان در مسأله‌ی «هویت قومی»، در بستر عقل و وحی

محمد مصطفائی

دوره 21، شماره 82 ، تیر 1399، ، صفحه 3-24

چکیده

  یکی از نظریات‌ رایج، در میان اندیشمندان حوزه‌ی جامعه‌شناسی و علوم سیاسی در خصوص هویت قومی و ملی، نظریه ازلی‌گرایان است. در مقابل این نظریه، آرای مخالفی وجود دارد که به‌منظور دست‌یابی به بینشی صحیح ...  بیشتر یکی از نظریات‌ رایج، در میان اندیشمندان حوزه‌ی جامعه‌شناسی و علوم سیاسی در خصوص هویت قومی و ملی، نظریه ازلی‌گرایان است. در مقابل این نظریه، آرای مخالفی وجود دارد که به‌منظور دست‌یابی به بینشی صحیح بررسی این نظریه ضرورت می‌یابد. در این بین سؤالاتی مطرح می‌شود که اولاً ادعای ازلی‌گرایان چیست؟ ثانیاً در بستر عقل و وحی این مدعا پذیرفتنی است یا خیر؟ این نظریه با سه رویکرد طبیعت‌گرا، زیست‌شناختی و فرهنگ محور به تفکیک در سه گزاره توصیف می‌شود: الف) «هویت قومی پدیده‌ای قدیمی و جوهری است». ب) «هویت قومی پدیده‌ای قدیمی و زیست‌شناختی اجتماعی است». ج) «هویت‌های قومی از دل‌بستگی به انگاره‌های فرهنگی شکل می‌گیرند که این دل‌بستگی‌ها ازلی است». استناد به روش برهانی و نیز تحلیل محتوای آیات قرآن مدعای هر سه رویکرد را نقدپذیر نموده و این نتیجه حاصل می‌شود که هویت قومی امری ذاتی، ازلی، زیست‌شناختی، طبیعی و فطری نیست بلکه این هویت از دل‌بستگی به انگاره‌های فرهنگی شکل‌گرفته و تغییرپذیر است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 438.74 K

فراتحلیل پژوهش‌های انجام شده در مورد رابطه سرمایه فرهنگی و هویت اجتماعی

محسن نیازی؛ سیده صباح متولیان؛ هادی رازقی مله؛ علی فرهادیان؛ نیره جاویدانی

دوره 21، شماره 82 ، تیر 1399، ، صفحه 135-156

چکیده

  گستردگی و پراکندگی مطالعات، با موضوع سرمایه‌ی فرهنگی و هویت اجتماعی، اهمیت بررسی فراتحلیل تحقیقات علمی جهت ترسیم تصویری جامع از مطالعات صورت گرفته را بیش‌ازپیش آشکار نموده است و ضرورت استفاده از روش ...  بیشتر گستردگی و پراکندگی مطالعات، با موضوع سرمایه‌ی فرهنگی و هویت اجتماعی، اهمیت بررسی فراتحلیل تحقیقات علمی جهت ترسیم تصویری جامع از مطالعات صورت گرفته را بیش‌ازپیش آشکار نموده است و ضرورت استفاده از روش فراتحلیل را مضاعف می‌نماید. از این‌رو هدف این مطالعه، به‌کارگیری روش فراتحلیل به‌منظور تحلیل نتایج پژوهش‌های انجام شده در رابطه با سرمایه‌ی فرهنگی و هویت اجتماعی است. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل کلیه مقالات علمی ـ پژوهشی و تحقیقات انجام شده در ایران در زمینه‌ی بررسی رابطه‌ی بین سرمایه‌ی فرهنگی و هویت اجتماعی از دهه‌ی 1380 و نیمه‌ی اول دهه‌ی 1390 است. تحقیقات منتخب به روش پیمایشی در جامعه‌های آماری مختلف به انجام رسیده‌اند. ابتدا عدم ‌سو‌گیری انتشار و ناهمگنی اندازه‌ی اثر مورد تأیید قرار گرفت و سپس حساسیت اندازه‌ی اثر و ضریب اندازه‌ی اثر و نقش تعدیل‌گری جامعه‌ی آماری با به‌کارگیری نرم‌افزار CMA بررسی شد. یافته‌ها نشان داده‌اند که میانگین اندازه‌ی اثر یا تأثیر سرمایه‌ی فرهنگی بر هویت اجتماعی، معادل 346/0 است که بر مبنای نظام تفسیر ارائه ‌شده از سوی کوهن، بیانگر اندازه‌ی اثری در سطح متوسط است. به عبارتی، متغیر سرمایه‌ی فرهنگی عاملی تأثیرگذار در توسعه‌ی هویت اجتماعی افراد ارزیابی می‌شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.05 M

مفهوم هویت ملی از منظر جغرافیای سیاسی فضای مجازی

محمد آمره

دوره 21، شماره 82 ، تیر 1399، ، صفحه 157-174

چکیده

  هویت مهم‌ترین عامل شناسایی است. به‌ نوعی که هر فرد یا جامعه برای شناساندن خود به دیگران، از عوامل اکتسابی و انتسابی استفاده می‌کند. مسائل فراوانی هویت فردی و ملی را به چالش می‌کشند و تأثیرات زیادی بر ...  بیشتر هویت مهم‌ترین عامل شناسایی است. به‌ نوعی که هر فرد یا جامعه برای شناساندن خود به دیگران، از عوامل اکتسابی و انتسابی استفاده می‌کند. مسائل فراوانی هویت فردی و ملی را به چالش می‌کشند و تأثیرات زیادی بر آن می‌گذارند. از منظر جغرافیای سیاسی فضای مجازی، هویت مبحث مهمی در شناسایی گروه‌های انسانی و ملت‌ها تلقی می‌شود که چگونگی حفظ و رشد آن قابل ره‌گیری است. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سؤال است که فضای مجازی چه تأثیری بر هویت ملی می‌گذارد. از این‌رو با روش فراتحلیل می کوشد با انتخاب 10 عنوان از پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه‌ی تأثیر فضای مجازی بر هویت ملی و تحلیل نتایج به ‌دست ‌آمده به سؤال مذکور پاسخ دهد. نتایج پژوهش‌نشان داد که فضای مجازی اغلب تأثیر منفی بر روی هویت ملی دارد و بیشتر مقالات تأثیر منفی فضای مجازی بر هویت ملی را اثبات کرده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 737.95 K

مسائل هویتی ایران در دهه چهارم انقلاب: نگاهی بر پویش تاریخی هویت و تحلیل بیانات آیت‌الله خامنه‌ای

محمدحسین پناهی

دوره 21، شماره 81 ، فروردین 1399، ، صفحه 67-81

چکیده

  برای نو اندیشی درباره مسائل هویتی عصر ما، ایجاد نگرشی مبتنی بر واقعیات میدانی و تحلیل دیدگاه اندیشمندان معاصر در این حوزه ضروری است.رسیدن به این معنا که روی دیگر بروز نفی‌گرایی در مسائل هویتی بازتاب ...  بیشتر برای نو اندیشی درباره مسائل هویتی عصر ما، ایجاد نگرشی مبتنی بر واقعیات میدانی و تحلیل دیدگاه اندیشمندان معاصر در این حوزه ضروری است.رسیدن به این معنا که روی دیگر بروز نفی‌گرایی در مسائل هویتی بازتاب مثبت و مؤثر آن است، نیازمند مساعی مناسب در این باب تحقیقی است. تحلیل بیانات آیت‌الله‌ خامنه‌ای با مداقّه در محتوای رهنمودها، حاصل تلاشی است که در سه لایه از ابعاد هویتی دهه چهارم انقلاب ـ بعد ایرانی. اسلامی، بعد ملّی و بعد انقلابی ـ صورت گرفته است. حاصل آن‌که مسائل‌ هویتی علاوه بر تأثیر سلبی با بروز ویژگی‌هایی چون: گسترش روحیه‌ی دفاع از مرزهای مستقلّ هویت ملّی و دینی در مردم، احساس هویتِ متکی به اسلام، ایجاد روحیه مبارزه با دشمن و استکبار، ظهور روحیه ایستادگی مقابل سلطه‌گران در داخل و اشاعه آن در میان ملّت‌های مسلمان به شکلی مثبت ارزیابی شده‌اند. استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌‌افزار مکس‌کیودا در مورد تحلیل داده‌های بیانات از ویژگی‌های این پژوهش است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 763 K

تحلیل اسطوره‌شناختی مجموعه شعر هزاره دومِ آهوی کوهی شفیعی کدکنی؛ با اشاراتی به درک مسأله هویت

اسماعیل گلرخ ماسوله؛ محمد شفیع صفاری

دوره 21، شماره 81 ، فروردین 1399، ، صفحه 83-108

چکیده

  در این مقاله مجموعه شعر هزاره‌ی دوم آهوی کوهی، اثر شفیعی کدکنی، با رویکرد اسطوره‌شناختی تحلیل و بررسی می‌شود. مسأله این است که عناصر و پدیدارهای اسطوره‌ای می‌توانند کارکردهای مختلفی در شعر داشته ...  بیشتر در این مقاله مجموعه شعر هزاره‌ی دوم آهوی کوهی، اثر شفیعی کدکنی، با رویکرد اسطوره‌شناختی تحلیل و بررسی می‌شود. مسأله این است که عناصر و پدیدارهای اسطوره‌ای می‌توانند کارکردهای مختلفی در شعر داشته باشند و زمینه‌ساز تکوین جنبه‌‌های گوناگون فکری در آثار ادبی شوند. در این دفتر شعر، با استفاده از اساطیر، زمینه‌های گوناگون اجتماعی، تاریخی و عرفانی در بدنه‌ی اشعار پرورانده شده است؛ به نحوی که، در کنار گرایش فرمالیستی و باستان‌گرایی، ظرفیتی ایجاد شده که اسطوره‌ها و مضامین، به تناسب موضوع، سیما و کارکردهایی چندگانه پیدا کرده‌اند. این ویژگی را می‌توان در برخی اشعار این دفتر، به‌صورت منفرد، مشاهده کرد. به‌عنوان مثال، نخستین شعر این مجموعه که در قالب قصیده سروده شده است، با همین رویکرد در این مقاله تحلیل شده است. در نهایت، در کنار ویژگی خردمحوریِ این شعر، برخی از این کارکردها که بر سراسر این مجموعه سایه افکنده است، در این شعر نیز مشاهده می‌شود. بنابراین، بیش و کم همه‌ی بخش‌های این دفتر شعر تحت تأثیر رابطه‌ی دوسویه‌ی اسطوره‌گرایی و گرایش فرمالیستی شاعر قرار دارند. این اسطوره‌گرایی به نحوی هویت فردی و ملی فرهنگ ایران‌زمین را به نمایش گذاشته است؛ از این‌رو این گفتار می‌کوشد نسبت میان اسطوره و هویت را نیز در مجموعه‌ی هزاره‌ی دوم بررسی کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 458.66 K

بررسی مؤلفه‌های بعد دینی هویت ملی؛ راهبردها و راهکارها

علی پرنوره؛ حمید هوشنگی

دوره 20، شماره 79 ، مهر 1398، ، صفحه 17-32

چکیده

  بعد دینی هویت ملی از عوامل مبنایی مؤثر در ثبات نظام‌های سیاسی و اجتماعی است، بنابراین یکی از اهداف و حوزه‌های اصلی جامعه‌پذیری سیاسی احصاء و تقویت و بازتولید شاخص‌های این مقوله است. این مقاله می‌کوشد ...  بیشتر بعد دینی هویت ملی از عوامل مبنایی مؤثر در ثبات نظام‌های سیاسی و اجتماعی است، بنابراین یکی از اهداف و حوزه‌های اصلی جامعه‌پذیری سیاسی احصاء و تقویت و بازتولید شاخص‌های این مقوله است. این مقاله می‌کوشد با استفاده از روش نخبگی، مطالعات راهبردی و محیط ‌شناسی مبتنی بر تکنیک SWOT راهبردهای تقویت بعد دینی هویت ملی احصاء و اولویت‌بندی شوند. براساس نتایج حاصله،راهبردهای اولیه بر حفظ کیان خانواده، تقویت و تصحیح کارکردهای مدارس و دانشگاه‌ها، ابزار هنری و علمی، فعال‌سازی مراجع اجتماعی، یکپارچه‌سازی نهادهای رسمی و اجرای درست قانون تأکید دارند و راهبردهای ثانویه مواردی همچون ترویج خودباوری، اشاعه روحیه‌ی جهادی، صیانت و ترویج مدل مردم‌سالاری دینی، افزایش کارآمدی نظام، مشارکت شایستگان اقوام، وحدت مسلمانان و تعامل فعال با جهان اسلام را برجسته می‌سازد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 632.32 K

طراحی بافت مرکزی شهرها با رویکرد هویت‌بخشی به فضا مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر بهشهر

مجید زارعی؛ سیده نسیم نجفی تروجنی

دوره 20، شماره 79 ، مهر 1398، ، صفحه 115-136

چکیده

  این پژوهش با هدف دستیابی به اصول هویت بخش به بافت مرکزی شهرها، پس از بررسی مبانی نظری مربوط به موضوع پژوهش که مفاهیم کلی هویت و مرکز شهری را شامل می‌شود، وضع موجود محدوده‌ی مرکزی شهر بهشهر را، به کمک ...  بیشتر این پژوهش با هدف دستیابی به اصول هویت بخش به بافت مرکزی شهرها، پس از بررسی مبانی نظری مربوط به موضوع پژوهش که مفاهیم کلی هویت و مرکز شهری را شامل می‌شود، وضع موجود محدوده‌ی مرکزی شهر بهشهر را، به کمک منابع کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی (شامل پرسشنامه، مصاحبه سازمان‌یافته و مشاهده فردی)، بررسی کرده است. تحلیل اطلاعات با استفاده از تکنیک سوات انجام گرفته است. براین اساس روش انجام پژوهش توصیفی ـ مطالعه موردی است. منطبق با نتایج به‌دست آمده، به منظور طراحی هویت‌ساز در بافت مرکزی شهر ضروری است، ضمن شناسایی بافت در ابعاد کالبدی، عملکردی و ادراکی ـ اجتماعی، آشنایی با نظرات مردم در سه گروه ساکنان، شاغلان و استفاده‌کنندگان فضا، دو مؤلفه‌ی تشخص فضا و این همانی مخاطب با فضا، به‌عنوان اهداف کلان طراحی انتخاب شده و راهکار و گزینه‌های طراحی به منظور دستیابی به این دو هدف کلی و منطبق با ویژگی‌های اصلی یک مرکز شهری ارائه شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 686.64 K

هویت ملی در ایران مرور سیستماتیک مقاله‌های علمی ـ پژوهشی(1395-1390)

خسرو احمدپور؛ سیدحسین سراج زاده

دوره 20، شماره 78 ، تیر 1398، ، صفحه 3-24

چکیده

  هویت ملی از مهم‌ترین مفاهیم عصر حاضر به شمار می‌رود. تحقیقات بسیاری در دهه‌های اخیر در کشور با موضوع هویت ملی انجام شده است. مرور نظام‌مند تحقیقات صورت گرفته در این حوزه می‌تواند نقاط ضعف و قوت این ...  بیشتر هویت ملی از مهم‌ترین مفاهیم عصر حاضر به شمار می‌رود. تحقیقات بسیاری در دهه‌های اخیر در کشور با موضوع هویت ملی انجام شده است. مرور نظام‌مند تحقیقات صورت گرفته در این حوزه می‌تواند نقاط ضعف و قوت این تحقیقات را نشان دهد و برای تحقیقات آینده مفید باشد. در این نوشتار سعی شده مقالات علمی ـ پژوهشی منتشر شده در کشور که با رویکرد کمّی و با روش پیمایشی به موضوع هویت ملی پرداخته‌اند، به شکل سیستماتیک بررسی شود. در ابتدا 51 مقاله منتشر شده با موضوع هویت ملی در بازه‌ی زمانی سال 1390 تا میانه 1395 انتخاب شد و سپس مقالات از جنبه‌های مختلفی چون چارچوب نظری، جمعیت مورد مطالعه، متغیرهای اصلی، ابعاد هویت ملی و روابط هویت ملی با سایر متغیرها مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان نیز یافته‌های تحقیق با رویکرد انتقادی جمع‌بندی و تحلیل شد. کمبود تحقیقات جامع و مطالعات طولی، عدم توافق بر سر مؤلفه‌های شکل‌دهنده‌ی آن، نبودن مبانی نظری مشخص و عدم انسجام نظری و ضعف در تحلیل برخی از شایع‌ترین کاستی‌های مشاهده شده در مقالات بررسی شده بودند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 414.85 K