نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه آموزش علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
2 استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
چکیده
در دنیای امروز که ارتباطات وسیع، رشد روزافزون فناوری‌های مختلف، مواجهات فرهنگی متنوع و... از ویژگیهای بارز آن است، مسئله هویت در ابعاد مختلف آن ازجمله هویت دینی و ملی به موضوع اصلی در بررسی‌های اجتماعی تبدیل شده است. این مهم به‌ویژه در دانشگاه فرهنگیان که مرکز ثقل آموزش‌وپرورش کشور و مسئول تربیت نسل آینده کشور است، بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد. پژوهش حاضر با هدف تبیین روابط بین هویت ملی و دینی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان آذربایجان شرقی و به روش توصیفی-همبستگی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجومعلمان این دانشگاه در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 3990 نفر بودند. حجم نمونه براساس جدول مورگان 351 نفر و به‌تناسب شامل 141 دانشجوی دختر و 210 دانشجوی پسر تعیین و به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد هویت ملی و دینی بوده است. درخصوص روایی ابزار از روایی صوری استفاده شد و پایایی ابزارها نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به‌ترتیب 853/0 و 864/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده‌ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از بالا بودن میزان هویت دینی و ملی در بین دانشجومعلمان استان آذربایجان شرقی است. همچنین، این پژوهش نشان داد که هویت دینی و ابعاد آن، با هویت ملی در بین دانشجومعلمان همبستگی مستقیم و معنی‌دار دارد.
کلیدواژه‌ها
- احمدی، حمید (1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- اخوان کاظمی، بهرام؛ ارغوانی، فریبرز (1390). «نقش هویت دینی در همگرایی ایران و آسیای مرکزی»، سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دوره 41. شماره 3: 21-1.
- صدیقی ارفعی، فریبرز؛ گنجی، محمد؛ یزدانی ورزنه، محمدجواد؛ نادی راوندی، مریم (1400). «رابطه سبک‌های هویت با جهت‌گیری مذهبی در دانشجویان»، جامعه‌شناسی کاربردی. 32 (1): 22-1.
- اشتیاقی، معصومه؛ علیزاده، توحید؛ کاظمیان، مهرداد (1391). «اینترنت و هویت دینی دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران)»، مطالعات ملی. ویژه‌نامه. شماره 2: 144-120.
- امینی، محمد؛ رحیمی، حمید؛ نعمت‌الهی، حمید (1396). «بررسی وضعیت ابعاد هویت ملی و دینی دانشجویان موردمطالعه: دانشگاه کاشان)»، نامه آموزش عالی. سال دهم. شماره 39: 182- 157.
- باقری، معصومه؛ رستمی، ایوب؛ سلیمان‌نژاد، محمد (1398)؛ «عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر شکل‌گیری هویت اجتماعی دختران دانش‌آموز دوره متوسطه شهر اهواز»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 18 (43): 112-91.
- پاشا، ابراهیم؛ فلاح‌زاده، محمدهادی (1391)؛ «بررسی هویت دینی و ملی نوجوانان و جوانان شهر تهران با تأکید بر گروه مرجع»، مطالعات ملی. سال 13. شماره 4: 156-132.
- پرنوره، علی؛ هوشنگی، حمید (1398). «بررسی مؤلفه‌های بعد دینی هویت ملی؛ راهبردها و راهکارها»، مطالعات ملی. سال بیستم. شماره 3: 32-18.
- حاتمی کاکش، فرزین؛ کردونی، روزبه (1388). «بررسی رابطه میزان گرایش به هویت ملی و هویت قومی در بین بختیاری‌ها»، تحقیقات علوم اجتماعی ایران. شماره 2: 117-91.
- حاجیانی، ابراهیم؛ فولادی سپهر، سارا (1389). «بررسی رابطه بین هویت ملی و هویت مذهبی در بین اقوام ایرانی»، پژوهشنامه علوم اجتماعی. سال 4. شماره 4: 53-33.
- حقیقتیان، منصور؛ غضنفری، احمد؛ تکه اکبرآبادی، پروانه (1390). «هویت ملی و برخی عوامل مؤثر بر آن در بین دانش‌آموزان مقطع متوسطه اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی. دوره 22. شماره 1: 82-71.
- حکمت‌پور، مریم؛ صالحی امیری، سیدرضا (1391). «بررسی تأثیر نقش خانواده در حفظ هویت ملی و دینی جوانان مطالعه موردی منطقه 1 و 5 تهران)»، مدیریت فرهنگی. سال ششم. شماره 18: 59-50.
- حیدری، حسین؛ سلگی، محمد؛ صالح‌صدق‌پور، بهرام (1399). «بررسی نقش و جایگاه دین در هویت فردی ایرانیان»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی. سال 12. شماره 23: 56-33.
- ربانی، علی؛ رستگار، یاسر (1392). «تحلیلی بر وضعیت هویت ملی و ابعاد شش‌گانه آن در بین شهروندان شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی. سال بیست‌و‌چهارم. شماره 50: 20-1.
- سفیری، خدیجه؛ غفوری، معصومه (1388). «بررسی هویت دینی و ملی جوانان شهر تهران با تأکید بر تأثیر خانواده»، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه. شماره 2: 27-1.
- سلگی، محمد؛ اسکندری، حسین؛ دلاور، علی؛ برجعلی، احمد (1394). «ساخت، پایاسازی و اعتباریابی، آزمون هویت ملی و اجتماعی»، اندازه‌گیری تربیتی. دوره پنجم. شماره 20: 94-53.
- صادق‌زاده، رقیه؛ نادی، محمدعلی (1396). «رابطه هویت ملی و هویت قومی در بین دانشجویان آذری، فارس، لر، کرد و عرب در دانشگاه‌های ایران»، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان. شماره 14: 117-100.
- عالمی، مسعود (1384). «آینده هویت‌های فرهنگی جمعی با استفاده از روش شبیه‌سازی کامپیوتری»، علوم اجتماعی. دوره دوم. شماره 2: 162-109.
- علوی مقدم، سید بهنام؛ داورپناه، زهرا (1393). «تحلیل محتوای مؤلفه‌های هویت ملی در کتب آموزش زبان فرانسه دوره‌های راهنمایی، دبیرستان- پیش‌دانشگاهی»، نوآوری‌های آموزشی. سال سیزدهم. شماره 52: 140-117.
- قادرزاده، امید (1393). «آموزش‌وپرورش و هویت دینی و ملی (مطالعه پیمایشی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر بانه)»، مطالعات ملی. سال پانزدهم. شماره 3: 106-81.
- قادرزاده، امید؛ قادرزاده، هیرش (1393). «مطالعه پیمایشی عوامل فرهنگی - اجتماعی مرتبط با هویت ملی نوجوانان»، علوم اجتماعی. شماره 66: 200-166.
- قنبری، نوذر؛ حیدرخانی، هابیل؛ رستمی، مسلم (1395)؛ «بررسی رابطه بین هویت ملی و هویت دینی با پایبندی به فرهنگ شهروندی در شهر کرمانشاه»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری. سال ششم. شماره 19: 204-175.
- کلانتری، عبدالحسین؛ عزیزی، جلیل؛ زاهد زاهدانی، سعید (1388). «هویت دینی و جوانان؛ نمونه آماری، جوانان شهر شیراز»، تحقیقات فرهنگی ایران. شماره 2: 125-141.
- مطهری، مرتضی (1396). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: انتشارات صدرا.
- مویدفر، سعیده؛ شاهوران، عباس (1400). «بررسی رابطه هویت ملی و دینی در بین جامعه زرتشتیان ایران»، مطالعات ملی. سال بیست‌ودوم. شماره 1: 110-91.
- Fleischmann, F., & Phalet, K. (2018). “Religion and national identification in Europe: comparing muslim youth in Belgium, England, Germany, the Netherlands, and Sweden”. Journal of Cross-Cultural Psychology, 49(1): 44-61.
- Lu, J., & Gao, Q. (2018). “Contesting Chineseness: An examination of religion and national identity in mainland China”. Journal for the Scientific Study of Religion. 57(2): 318-340.
- Tajfel, H. (1972). “Differentiation between social groups”: Studies in the social psychology of intergroup relations. London: Academic Press.
)