نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه شاهد. تهران، ایران (نویسنده مسئول)
2 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران
چکیده
ریشه‌‌ی هویت که هُو، به معنی او است، نشانگر این حقیقت است که هویت ساخته نمی‌‌شود مگر در ارتباط و واکنش به دگران هویت‌‌ساز. به این معنا که تا فرد نتواند دگربودگی را درک کند و به غیریت‌‌سازی صحیحی نرسد، نخواهد توانست حدومرز هویت اجتماعی و فردی خود را ترسیم کند. از این جهت، بر جهان اسلام نیز فرض است تا برای جدایی جریان حق از باطل، دگر هویت‌‌ساز خویش را شناخته و با غیریت‌‌سازی، هویت اصیل خود را ترسیم و تثبیت کند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر گونه‌‌شناسی دگر هویت‌‌ساز از منظر آیتالله خامنهای و پاسخ به این پرسش است که «دگر هویت‌‌ساز از منظر آیتالله خامنهای طی سال‌‌های 1392 تا 1402 چه بوده است؟» برای نیل بدین منظور، اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه‌‌ای و فیش‌‌نویسی و با استفاده از متن بیانات موجود در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنهای جمع‌‌آوری شده است. دادهها با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته و نوع همبستگی و ارتباط مضامین با استفاده از روش شبکه‌‌ی مضمون نشان داده شده است و برای کدگذاری دادهها نیز از نرمافزار MAXQDA استفاده شده است. حاصل کدگذاری، استخراج 234 مضمون پایه است که ذیل چهارده مضمون سازمان‌‌دهنده و مضمون فراگیر دگر هویت‌‌ساز ادغام شده است. یافته‌‌ها نشانگر آن است که آیتالله خامنهای بیشترین تبیین درمورد دگر هویت‌‌ساز را درخصوص دگران هویت ملی داشته‌‌اند.
کلیدواژه‌ها
- آجیلی، هادی (1397). جهانی‌‌شدن، تکثر هویتی و نسبت آن با جامعه‌‌ی ایرانی معاصر». فصلنامهی جستارهای سیاسی معاصر، سال نهم، شمارهی 3، پاییز: 26-1.
- آقاسی، آناهیتا؛ بنی‌هاشمی، سیدمحسن؛ عقیلی، سید وحید (۱۴۰۰)، «تحلیل مضمون هویت فرهنگی در اندیشهی آیتالله سید علی خامنهای». فصلنامهی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال یازدهم، شماره ۲، تابستان: 176-155.
- ابراهیمی، خدایار (1390). «بی‌‌هویتی و خودباختگی فرهنگی؛ با مروری بر اندیشه و کلام امام خمینی ره»، فصلنامهی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال اول، شمارهی 3، بهار: 60-33.
- احمدلو، کاووس (۱۳۹۲). مؤلفههای هویت اسلامی و ایرانی در اندیشهی آیتالله خامنهای. پایاننامهی کارشناسی ارشد. دانشگاه شاهد. دانشکدهی علوم انسانی، گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی.
- افتخاری، اصغر؛ پناهی، محمدحسین (۱۳۹۸). «تأثیر چالش‌های هویتی دهه‌ی چهارم انقلاب بر امنیت اجتماعی جمهوری اسلامی ایران (با تأکید بر رهنمودهای آیتالله خامنهای)». فصلنامهی امنیت‌پژوهی، سال هجدهم، شماره ۶۶، تابستان: 78-55.
- اکوانی، سید حمدالله (۱۳۹۱). «زبان و هویت در میدان رسانه‌ای غرب: ایران به‌مثابه دیگری». فصلنامهی مطالعات ملی، سال سیزدهم، شماره ۵۱، پاییز: 52-29.
- امیدی، علی؛ احمدی‌‌نژاد، حمید (1397). «غیریت‌‌سازی خاکستری در شاهنامه‌‌ی فردوسی براساس نظریه‌‌ی لاکلائو و موفه». فصلنامهی مطالعات ملی، سال نوزدهم، شمارهی 2: 42-23.
- برزگر، ابراهیم (1379). «صراط، ضابطه‌‌ی هویت در اندیشه‌‌ورزی امام خمینی (ره)». فصلنامهی مطالعات ملی، سال دوم، شمارهی 5، پاییز: 158-135.
- بهروزلک، غلامرضا (1385). «جهانی‌‌شدن و سرانجام نزاع گفتمان‌‌ها (نقد و بررسی تحلیل گفتمانی جهانی‌‌شدن)». فصلنامهی علوم سیاسی، سال نهم، شمارهی 36، زمستان: 72-37.
- بیدارمنش، محمد (1389). جهانی‌‌شدن و فرهنگ تشیع، فرصت‌‌ها و محدودیت‌‌ها. پایاننامهی کارشناسی ارشد. دانشگاه باقرالعلوم علیه‌‌السلام. دانشکدهی علوم سیاسی.
- پیرانی، شهره؛ زاهد، غفاری (1401). «تحلیل مضامین سرودهای ملی انقلابی کشورهای ایران، روسیه و فرانسه». فصلنامهی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هجدهم، شمارهی 1، پیاپی 66، بهار: 69-41.
- چلپی، مسعود (1374). جامعه‌شناسی نظم. تهران: نشر نی.
- خرمشاد، محمدباقر؛ کلانتر مهرجردی، علیرضا؛ صولتی، حسین (۱۳۹۶). «گفتمان هویت ملی اسلام‌گرایی در عصر پهلوی دوم و جمهوری اسلامی (بررسی اندیشهی شهید مرتضی مطهری و آیتالله سید علی خامنهای)». فصلنامهی رهیافت انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره ۳۸، بهار: 112-89.
- رجبی‌‌اسفنجانی، مهدیه (1399). دلالت‌‌های سیاسی لعنت و هویت‌‌سازی در اندیشهی سیاسی اسلام. پایاننامهی کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی. دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی.
- رهبر، عباسعلی؛ رجبی، مهدیه (1397). «تیپولوژی هویتی از منظر آیتالله خامنهای». فصلنامهی علوم خبری، سال هفتم، شمارهی 27، پاییز: 100-79.
- سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله العظمی خامنهای: ir.
- سلگی، محمد؛ صالح‌‌صدق‌‌پور، بهرام؛ حیدری، حسین؛ آقاپور، احسان (1397). «تحلیل عناصر و مؤلفههای هویت فردی در ایران». فصلنامهی راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال هفتم، شمارهی 27، تابستان: 335-299.
- شمسینی‌غیاثوند، حسن؛ صادقی، محسن (1395). «مؤلفههای هویت سیاسی در گفتمان مقام معظم رهبری». فصلنامهی منافع ملی، سال اول، شمارهی ۴، تابستان: 93-75.
- شیخزاده، محمد؛ بنی‌‌اسد، رضا (1399). تحلیل مضمون: مفاهیم، رویکردها و کاربردها. تهران: لوگوس.
- عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخزاده، محمدحسن (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌‌های کیفی». دوفصلنامهی اندیشهی مدیریت راهبردی، سال پنجم، شمارهی 2، پیاپی 10، پاییز و زمستان: 198-151.
- غفاری، مصطفی (۱۳۹۰). «بیداری اسلامی در اندیشهی حضرت آیتالله خامنهای (مدظله‌العالی): چالش هویت اسلامی و ساختار سیاسی در خاورمیانه». دوفصلنامهی ره‌آورد سیاسی، سال هشتم، شماره ۳۲، تابستان: 120-91.
- قلی‌‌پور، اکبر (1389). آسیب‌‌شناسی هویت ملی در ایران. پایاننامهی کارشناسی ارشد. دانشگاه بین‌‌المللی امام‌‌خمینی (ره). دانشکدهی علوم اجتماعی. گروه علوم سیاسی.
- کریمی‌فرد، حسین (۱۴۰۱). «تبیین معنایی - هویتی الگوی پیشرفت اسلامی - ایرانی از دیدگاه آیتالله خامنهای». فصلنامهی سیاست متعالیه، سال دهم، شمارهی ۳۷، تابستان: 202-179.
- معین، محمد (1376). فرهنگ پنج‌جلدی معین. تهران: امیرکبیر.
- منشادی، مرتضی؛ بهرامی عین‌القاضی، وحید (۱۳۹۵). «زمینه‌های تداوم هویت ایرانی در روایت‌های شاهانه». فصلنامهی مطالعات ملی. سال هفدهم، شماره ۶۵، بهار: 38-33.
- منشی‌زادگان، آرش؛ داودی، علی‌اصغر؛ گازرانی، سعید (۱۴۰۱). «تحلیل گفتمانی استکبارستیزی در اندیشهی آیتالله خامنهای از منظر پساساختارگرایی». فصلنامهی مطالعات راهبردی بسیج، سال بیست‌وپنجم، شمارهی ۹۴، بهار: 181-153.
- نظری، علی‌اشرف (۱۳۸۵). «پست‌مدرنیسم و هویت سیاسی». فصلنامهی مطالعات ملی. سال هفتم، شماره ۲۷، پاییز: 136-115.
)