فصلنامه مطالعات ملی - فهرست مقالات

در ایران باستان، آنچنان که پیداست، مکان‌گزینی و انتقال پایتخت‌ها معمولاً در جهت رفع مشکلات جغرافیای سیاسی و نیز حل مسائل ژئوپلیتیکی کشور با مناطق پیرامونی آن به انجام رسیده است؛ بدین معنی که مکان‌گزینی ... بیشتر

تأثیر نظام بین‌المللی بر واگرایی ملت‌ها درحوزة ایران فرهنگی

حاکم قاسمی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 25-56

چکیده

تحولات حوزة ایران فرهنگی به‌شدت تحت تأثیر نظام بین‌الملل و سیاست‌های رقابت‌آمیز قدرت‌های بزرگ قرار داشته است. در دو قرن اخیر این عامل بر هم‌گرایی ملت‌های این منطقة تأثیر منفی بر جای گذاشته و به‌صورت ... بیشتر تحولات حوزة ایران فرهنگی به‌شدت تحت تأثیر نظام بین‌الملل و سیاست‌های رقابت‌آمیز قدرت‌های بزرگ قرار داشته است. در دو قرن اخیر این عامل بر هم‌گرایی ملت‌های این منطقة تأثیر منفی بر جای گذاشته و به‌صورت عامل واگرایی در ایران فرهنگی عمل کرده است؛ ازاین‌رو، نظام بین‌الملل ضمن آنکه باعث از بین رفتن زمینه‌های هم‌گرایی ملت‌های این حوزه شده، با تشدید تفاوت‌ها و اختلافات، موجب واگرایی در ایران فرهنگی نیز شده است. اما مشترکات ریشه‌دار فرهنگی و تمدنی در ایران فرهنگی، ملت‌های این حوزه را به یکدیگر پیوند زده و باعث هم‌بستگی آنها شده است. با دگرگونی‌های ایجادشده در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، نقش این عوامل فرهنگی و تمدنی تقویت شده و زمینة هم‌گرایی ملت‌های این حوزه بیشتر مهیا شده است. با توجه به این زمینه‌ها، ملت‌های حوزة ایران فرهنگی می‌توانند بر واگرایی ناشی از تأثیر نظام بین‌المللی و مداخلة رقابت‌آمیز قدرت‌های بزرگ غلبه کنند و هم‌گرایی را در بین خود و در سطح منطقه تقویت نمایند. در این مقاله با نگاهی به نقش نظام بین‌الملل در جلوگیری از هم‌گرایی در ایران فرهنگی، تأثیرات آن را در ایجاد واگرایی بین ملت‌های این حوزه بررسی می‌کنیم. سپس با مرور وضعیت کنونی و مشترکات ملت‌های حوزة ایران فرهنگی، زمینه‌های هم‌گرایی ملت‌های این حوزه را ترسیم می‌کنیم.

جایگاه ایران در سازمان رسانه، فرهنگ و هنر رسمی جمهوری آذربایجان

مهدی نعلبندی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 57-80

چکیده

قفقاز یکی از نخستین حوزه‌هایی است که نه تنها از منظر تاریخی و فرهنگی در حوزة ایران فرهنگی واقع می‌شود، بلکه از منظر جغرافیایی نیز هفده ولایت آن تا قبل از دو سدة پیش در محدودة تمامیت ارضی ایران قرار داشت. جمهوری ... بیشتر

معماری ملی از دیدگاه هویت فرهنگی

الهام پرویزی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 81-108

چکیده

معماری به‌عنوان بستر اتفاق زندگی بشر یکی از تأثیرگذارترین هنرها در جهت نمایاندن فرهنگ عامه و الگوهای ساختاری آن در هر دوره است، و این امر باعث انعکاس کلّیتی قابل بررسی و قضاوت از فرهنگ، تفکر و ناخودآگاه ... بیشتر معماری به‌عنوان بستر اتفاق زندگی بشر یکی از تأثیرگذارترین هنرها در جهت نمایاندن فرهنگ عامه و الگوهای ساختاری آن در هر دوره است، و این امر باعث انعکاس کلّیتی قابل بررسی و قضاوت از فرهنگ، تفکر و ناخودآگاه ملی، در معماری می‌شود. این قضاوت ازطرف استفاده‌کنندگان محیط و نیز سایر ادوار تاریخی و فرهنگی نیز واقع می‌شود. از طرفی، هنگامی که جامعه همواره فضایی آشنا را تجربه کند، زمینه‌ساز خودباوری ملی و شکوفایی بیشتر افراد خواهد شد. این نوشتار در جستجوی فراهم‌سازی زمینة حرکت به سمت معماری ملی و تعیین زیرساخت‌های لازم جهت رسیدن به آن است. بدین‌منظور، پس از بررسی هویت فرهنگی، معماری ملی و تأثیرات متقابل آنها،‌ به بررسی چند نمونه از بناهای تاریخی و مقایسة آنها با دو بنای معاصر پرداخته است، تا در نهایت به ارائة رویکرد جدیدی جهت احیای معماری ملی منتج شود. نوع تحقیق، توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است تا دستیابی به زمینة سیاست شکل‌گیری معماری ملی امکان‌پذیر شود. پرسش طرح‌شده این است که بناهای پرافتخار این خاک و بوم بر چه شالوده‌ای این‌گونه استوار پرداخته شده‌اند که گذشت زمان آن را پخته و استوار می‌سازد و مهم‌تر اینکه چرا پس از بررسی‌های فرهنگی دوران معاصر، به آن خمیرمایة مهم دست نیافته‌ایم. فرض جستار بر این است که کالبد بناها در هر دو دست‌مایة روح فرهنگی زمان است. بنابراین اگر معماری معاصر ایران نتوانسته است بر هویتی آشنا محیط گردد، باید در اجتماع بازشناسی و زیرساخت‌های لازم جهت ساخت کالبدی با روح ایرانی فراهم گردد.

بررسی نقش برنامة درسی پنهان در ایجاد نگرش به اقتدار، تقویت هویت ملی و جهانی‌شدن (مورد مطالعه: دانش‌آموزان مدارس متوسطه)

صمد ایزدی؛ محمود شارع پور؛ راضیه قربانی قهرمان

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 109-136

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی مؤلّفه‌های برنامة درسی پنهان، با تأکید بر نقش ساختار اجتماعی حاکم بر مدارس متوسّطة استان مازندران در ایجاد نگرش دانش‌آموزان به مسئلة اقتدار، تقویت هویّت ملّی و ایجاد نگرش به ... بیشتر

رابطة هویت ملی و قومی در بین دانشجویان آذری، کُرد و عرب دانشگاه‌های دولتی ایران

علی ربانی؛ بهجت یزدخواستی؛ ابراهیم حاجیانی؛ حسینعلی میرزایی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 137-158

چکیده

در دهه‌های اخیر موضوع هویت ملی و قومی به یکی از مسائل مورد توجه، خصوصاً در کشورهای متنوع تبدیل شده است. در برجسته شدن این موضوع عوامل گوناگونی مؤثر بوده است که در این میان بر فرایند جهانی شدن اتفاق‌نظر ... بیشتر

مؤلفه‌های هویت ملی در دیوان عارف قزوینی

محمدرضا علم؛ محمدعلی جودکی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 159-176

چکیده

همواره از عصر مشروطه به‌عنوان نقطة عطفی در تاریخ معاصر ایران یاد شده است. در این عصر جامعة ایرانی در ابعاد مختلف دستخوش دگرگونی‌هایی گردید. در عرصة هویتی نیز دگرگونی‌هایی در عناصر هویت‌بخش ایرانی به ... بیشتر

فرهنگ، فضا و دولت ـ ملت

دیپانکار گوپتا؛ بهاره سازمند

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 177-189

چکیده

این کتاب دغدغه‌ها و توجهات مردم‌شناسانه را از مطالعة زندگی روستایی و آداب‌ورسوم، کاست‌ها و طبقات به حوزة ملاحظات دولت ـ ملت تسری و گسترش داده است. نویسنده چارچوب تحلیلی مفهوم فرهنگ را همراه با نمونه‌های ... بیشتر این کتاب دغدغه‌ها و توجهات مردم‌شناسانه را از مطالعة زندگی روستایی و آداب‌ورسوم، کاست‌ها و طبقات به حوزة ملاحظات دولت ـ ملت تسری و گسترش داده است. نویسنده چارچوب تحلیلی مفهوم فرهنگ را همراه با نمونه‌های علمی از زندگی روزمره برای تفسیر حکومت‌داری و شهروندی به کار می‌گیرد و نتیجه می‌گیرد که نهادهای به‌ظاهر سیاسی، دارای ریشه‌های عمیق فرهنگی هستند. پروفسور گوپتا استدلال می‌کند که اهمیت فرهنگ در این واقعیت نهفته است که مبیّن راه تعامل مردم با یکدیگر در فضاهای تعریف‌شده و مشخص است. موجودیت دولت ـ ملت یکی از این فضاهاست و باید به‌عنوان یک پدیدة مهم فرهنگی به حساب آید، نه اینکه فقط به‌عنوان خطوطی بر روی نقشة جغرافیایی تلقی شود. به‌زعم وی تنها زمانی می‌توان ادعا کرد که پدیدة دولت ـ ملت به‌خوبی درک شده است که به‌عنوان پدیده‌ای فرهنگی به آن نگریسته شود. کتاب متشکل از دو بخش است: بخش اول کتاب با عنوان «از احساسات» مبتنی بر این فرض است که تنها در یک فضای مشخص تعریف‌شده می‌توان برداشتی آشکار و مشخص از عضویت فرهنگی داشت. نویسنده نتیجه می‌گیرد که چون دولت ـ ملت‌ها توسط احساس‌ها و نشانه‌های قوی هویتی محصور شده‌اند، پدیده‌های فرهنگی به حساب می‌آیند. اما این احساسات، علایق و نشانه‌های قوی هویتی نیازمند آن هستند که به‌وسیلة ساختارهای حکومت، از طریق نزدیک کردن مردم به یکدیگر به‌واسطة اصل شهروندی در درون دولت ـ ملت، تقویت شوند. در بخش دوم کتاب با عنوان «به سوی ساختار»، نمونه‌هایی از زندگی روزمره را برای بررسی پدیده‌های شهروندی، جامعة مدنی، گروه‌ها و اصناف و حفظ و حمایت از حقوق اقلیت‌ها در قالب مفهوم فرهنگی دولت ـ ملت ارائه می‌دهد.

مبانی هویت ایرانی

قدیر نصری؛ حبیب الله فاضلی پیرکاشانی

دوره 10، شماره 39 ، مهر 1388، صفحه 191-199

چکیده

کتاب مبانی هویت ایرانی تألیف دکتر قدیر نصری توسط انتشارات تمدن ایرانی در سال 1387 به چاپ رسیده است. این کتاب در 325 صفحه و شش بخش که هر بخش نیز به چند فصل تقسیم گردیده است. نقد و بررسی پیش رو به بررسی چاپ اول ... بیشتر کتاب مبانی هویت ایرانی تألیف دکتر قدیر نصری توسط انتشارات تمدن ایرانی در سال 1387 به چاپ رسیده است. این کتاب در 325 صفحه و شش بخش که هر بخش نیز به چند فصل تقسیم گردیده است. نقد و بررسی پیش رو به بررسی چاپ اول کتاب (1387) پرداخته است. در ابتدا نویسنده به بحث کوتاهی در باب کاستی‌های روش اثباتی و ناتوانی آن در تفسیر منابع هویتی ایران می‌پردازد و روش سازه‌انگاری را به‌عنوان روشی قابل اعتماد مورد توجه قرار می‌دهد که در آن به عناصر فرهنگ و هویت توجه ویژه شده است. در این نگرش هویت نه امری ازلی است و نه امری کاملاً سیاسی و تغییرپذیر، بلکه چیزی بین بودن و شدن است و به همین دلیل، نویسنده نیز بر آن است که هویت ایرانی، نه هویت ثابت و نه هویت جاری و دائم‌التغییر است، بلکه دارا بودن توأمان این دو ویژگی واقعیت هویت ایرانی است و به همین دلیل نگرة سازه‌انگاری از توانایی تحلیلی بیشتری در این زمینه برخوردار است. به اعتقاد نویسنده محققان متعددی در چند دهة گذشته کوشیده‌اند، چیستی هویت ایرانی را تحلیل نمایند که همة آنها از کاستی‌هایی چون غفلت از کثرت منابع هویت ایرانی برخوردارند و به دلیل این کاستی‌ها، نویسنده بر آن است که با توجه به ساختار عناصر هویت ایرانی و کارکرد محسوس آنها، عناصر مختلف هویت ایرانی را در شش بخش اصلی که به ترتیب به دین، مذهب و هویت ایرانی ـ زبان فارسی و هویت ایرانی ـ تاریخ، جغرافیا و هویت ایرانی ـ اسطوره و هویت ایرانی ـ رسوم ملی، آیین‌ها و هویت ایرانی ـ هنر و هویت ایرانی تقسیم‌بندی نماید.

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1382)

دوره 3 (1381)

دوره 2 (1379)

دوره 1 (1378)

دوره و شماره: دوره 10، شماره 39، مهر 1388، صفحه 1-208

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده