فصلنامه مطالعات ملی - فهرست مقالات

ساختار آموزش عالی به طور عام و دانشگاه به طور خاص، می‌تواند در طول زمان نقشی محوری در آموزش علوم و فرهنگ و جامعه‌پذیری افراد جامعه ایفا کرده و در فرایند «ملت‌سازی» و هویت‌بخشی تأثیر زیادی برجای ... بیشتر ساختار آموزش عالی به طور عام و دانشگاه به طور خاص، می‌تواند در طول زمان نقشی محوری در آموزش علوم و فرهنگ و جامعه‌پذیری افراد جامعه ایفا کرده و در فرایند «ملت‌سازی» و هویت‌بخشی تأثیر زیادی برجای بگذارد. نظام آموزش عالی از طریق توزیع فرصت‌های برابر، امکان راهیابی افراد مستعد و نخبگان متلق به همة گروه‌های اجتماعی را به مجامع علمی و سپس به چرخة قدرت فراهم ساخته و از این طریق نقش مهمی در تحکیم همبستگی ملی به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم توسعة سیاسی و اجتماعی ایفا می‌کند. همبستگی ملی در این چارچوب به معنای «حضور فیزیکی هم‌زمان مجموعه‌ای از افراد»، «احساس عاطفی مشترک» و «اشتراک در توجه و آگاهی متقابل» می‌باشد که در قالب عناصری مانند پیوندهای احساسی مشترک، فعالیت، تعامل و عناصر هنجاری اشتراکی قابل درک است. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، روش توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. انتخاب این روش به طور عمده متأثر از نیاز به آمار شد کمّی دانشگاه‌ها در دورة پس از انقلاب اسلامی ایران (به‌طور مشخص در مقطع زمانی 1368-1384) و هم‌چنین تحلیل و تبیین نسبت این رشد کمی با فرایند همبستگی ملی می‌باشد. نتیجه‌ آن که، نیروهای اجتماعی جدید برخاسته از فرایند آموزشی دانشگاه‌ها به دلیل برخورداری از سطح بالای سواد و آموزش، رشد طبقة متوسط جدید، تقویت فرهنگ جامعوی و ارتقاء سطح مشارکت اجتماعی و سیاسی نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی، دارای احساس هویت مشترک بوده و به واسطه امکان خودآگاهی هویتی، ظرفیت‏های جدیدی برای ارتقاء فرایند همبستگی ملی ایجاد می‏کنند.

دانشگاه تمدن‌ساز؛ الگوی توسعة بومی و تعمیق همبستگی ملی

علی آدمی؛ صادق آبسالان؛ مهدی خضریان

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 29-52

چکیده

دانشگاه دارای رسالت‌های مختلف و متنوعی است که نخبه‏پروری، کارآفرینی، پژوهش‌محور بودن، تمدن‌ساز بودن و... از نمونه‌های آن است. آنچه در این پژوهش مورد مداقه قرار گرفته، ویژگی‌ها و شاخص‌های دانشگاه ... بیشتر

نقش دانشگاه در همبستگی ملی از منظر امام خمینی(ره)

علیرضا خسروی

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 53-76

چکیده

وحدت و همبستگی ملی از مفاهیم و دال‏های مرکزی گفتمان امام خمینی(ره) است که با رویکردی راهبردی و معقول مورد تأکید همیشگی ایشان بود. امام خمینی(ره)، از میان نهادها، گروه‏ها و مراکز مؤثر بر وحدت و همبستگی، ... بیشتر

تأملی نظری دربارة نسبت آموزش عالی و همبستگی اجتماعی؛ مرور اجمالی تجربة مالزی

علی کریمی

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 77-104

چکیده

با الهام از ایدة «یادگیری دائمی»، آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص به شیوه‏های گوناگون بر فرایندها و الگوهای تعامل یا تقابل تأثیری اساسی دارند. همبستگی اجتماعی یکی از بارزترین فرایندهای ... بیشتر با الهام از ایدة «یادگیری دائمی»، آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص به شیوه‏های گوناگون بر فرایندها و الگوهای تعامل یا تقابل تأثیری اساسی دارند. همبستگی اجتماعی یکی از بارزترین فرایندهای تعاملی آموزش پایه تلقی می‏شود که محصول نقش‏آفرینی مستقیم و غیرمستقیم تمامی کارگزاران، روندها و ساختارهای اجتماعی و تاریخی به‏ویژه نهادهای آموزش عالی است. این نوشته با هدف فهم رابطة آموزش عالی و همبستگی اجتماعی و کاربست احتمالی نتایج آن در برنامه‏ریزی آموزش عالی ایران و با محوریت این پرسش اصلی که نهاد آموزش عالی چگونه می‏تواند در تولید و ارتقای همبستگی اجتماعی سهم ایفا کند به نگارش درآمده است. داده‏های این نوشته در بخش نخست با روش کتابخانه‏ای و در بخش مطالعة موردی با تلفیقی از روش مشاهده و کتابخانه‏ای و با الهام از چارچوب نظری اولنا و هینمن نگاشته شده است. طبق اصول چارچوب یاد شده نظام آموزش عالی از راه محتوای برنامة درسی، تولید و بازتولید فرهنگ و اخلاق دانشگاهی، ایجاد شبکه‏های پایدار، پایه‏گذاری سنت‏های ثبات‏بخش، تولید اجماع دربارة قراردادهای اجتماعی و آفرینش سرمایة اجتماعی باعث شکل‏گیری و تقویت همبستگی اجتماعی می‏شود. در جامعة مالزی نیز که زندگی اجتماعی در طول خطوط و تمایزات قومی جریان دارد، نظام آموزش عالی یکی از سازوکارهایی ساختاری است که برای پل زدن بین شکاف‏ها و تقلیل خطوط همبستگی‏زدای قومی به خدمت گرفته شده است. با الهام از این تجربه و آموزه‏های نظریه‏های فوق می‏توان با نگاهی آسیب‏شناسانه به نظام آموزش عالی ایران کنونی نگریست و برای نیل به همبستگی اجتماعی افزون‏تر، بازنگری در شیوة جذب بومی‏گزینی و سرفصل‏های دروس عمومی را یادآور شد. با الهام از ایدة «یادگیری دائمی»، آموزش به طور عام و آموزش عالی به طور خاص به شیوه‏های گوناگون بر فرایندها و الگوهای تعامل یا تقابل تأثیری اساسی دارند. همبستگی اجتماعی یکی از بارزترین فرایندهای تعاملی آموزش پایه تلقی می‏شود که محصول نقش‏آفرینی مستقیم و غیرمستقیم تمامی کارگزاران، روندها و ساختارهای اجتماعی و تاریخی به‏ویژه نهادهای آموزش عالی است. این نوشته با هدف فهم رابطة آموزش عالی و همبستگی اجتماعی و کاربست احتمالی نتایج آن در برنامه‏ریزی آموزش عالی ایران و با محوریت این پرسش اصلی که نهاد آموزش عالی چگونه می‏تواند در تولید و ارتقای همبستگی اجتماعی سهم ایفا کند به نگارش درآمده است. داده‏های این نوشته در بخش نخست با روش کتابخانه‏ای و در بخش مطالعة موردی با تلفیقی از روش مشاهده و کتابخانه‏ای و با الهام از چارچوب نظری اولنا و هینمن نگاشته شده است. طبق اصول چارچوب یاد شده نظام آموزش عالی از راه محتوای برنامة درسی، تولید و بازتولید فرهنگ و اخلاق دانشگاهی، ایجاد شبکه‏های پایدار، پایه‏گذاری سنت‏های ثبات‏بخش، تولید اجماع دربارة قراردادهای اجتماعی و آفرینش سرمایة اجتماعی باعث شکل‏گیری و تقویت همبستگی اجتماعی می‏شود. در جامعة مالزی نیز که زندگی اجتماعی در طول خطوط و تمایزات قومی جریان دارد، نظام آموزش عالی یکی از سازوکارهایی ساختاری است که برای پل زدن بین شکاف‏ها و تقلیل خطوط همبستگی‏زدای قومی به خدمت گرفته شده است. با الهام از این تجربه و آموزه‏های نظریه‏های فوق می‏توان با نگاهی آسیب‏شناسانه به نظام آموزش عالی ایران کنونی نگریست و برای نیل به همبستگی اجتماعی افزون‏تر، بازنگری در شیوة جذب بومی‏گزینی و سرفصل‏های دروس عمومی را یادآور شد.

شاخص‌های همبستگی اجتماعی و تأثیر دانشگاه آزاد اسلامی بر آن

ابراهیم حاجیانی

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 105-124

چکیده

این نوشتار مستخرج از پژوهشی تجربی است که با هدف بررسی تأثیر و نقش دانشگاه آزاد اسلامی بر همبستگی اجتماعی دانشجویان در سطح ملی انجام شده است. فرض کلی محقق آن بود که حضور در دانشگاه و گذراندن دورة دانشجویی ... بیشتر

بازنمایی هویت ملی در نشریات دانشجویی (بررسی موردی: نشریات دانشجویی دانشگاه کردستان)

امید قادرزاده؛ هیرش قادرزاده

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 125-148

چکیده

با درک اهمیت و جایگاه هویت ملی به مثابة دربرگیرنده‌ترین سطح هویت جمعی در برقراری و تداوم همبستگی ملی، این پژوهش در صدد است تا میزان بازنمایی هویت ملی را در نشریات دانشجویی دانشگاه کردستان، در قالب بررسی ... بیشتر

مطالعات پسااستعماری و اینترنت: تحلیل گفتمان ایمیل‌های غیرشخصی دانشجویان دانشگاه تهران

علی رییعی؛ فرزاد غلامی؛ زهره علی خانی

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، صفحه 149-168

چکیده

مطالعات پسااستعماری از حوزه‌های مطالعاتی جدید دربارة مسائل کشورهای جهان سوم است. این نگرش انتقادی به مجموعه‌ای از رهیافت‌های نظری اشاره دارد که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری ... بیشتر مطالعات پسااستعماری از حوزه‌های مطالعاتی جدید دربارة مسائل کشورهای جهان سوم است. این نگرش انتقادی به مجموعه‌ای از رهیافت‌های نظری اشاره دارد که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می‌پردازد. طبق این رویکرد، غرب آگاهانه با تعریف شرق به عنوان دیگری غیر متمدن، آن‏را به حاشیه رانده است. هدف مطالعات پسااستعماری دخالت در گفتمان‏های استعماری و از‏هم‏گسستن آنها است، اما نباید به نقد صرف گفتمان استعماری اکتفا کرد بلکه باید «نقد از خود» را به این موضوع افزود تا از این طریق بتوان به راه حل انتقادی دست یافت. در این پژوهش، دانشجویان به‌عنوان بخشی از طیف روشنفکری جامعه مدنظر ما بوده‌اند و بدین منظور ایمیل‌های غیرشخصی تعداد 40 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته و نمونه‌های زیادی از ایمیل‌هایی که دارای محور مقایسه‌ای نسبت به ایرانی و غیرایرانی بوده‌اند با شیوة هدفمند انتخاب شده و با رویکرد مطالعات پسااستعماری مورد مداقه قرار گرفته‌اند. پس از مطالعة ایمیل‌ها با روش تحلیل گفتمان انتقادی به روش فرکلاف، این نتیجه به دست می‌آید که سه مؤلفة کلیت‌سازی، ناهمزمان‌سازی و منفی‌سازی بر این ایمیل‌ها حاکم است که با گفتمان شرق‌شناسی مطابقت دارد. از این رو می‌توان گفت که گفتمان شرق‏شناسانه در میان تعداد متنابهی از ایمیل‌های دانشجویان دانشگاه تهران وجود دارد و جمعی از نخبگان جامعه، دست‌کم در عرصة نمادین، گفتمان استعمار درباره فرودستی خود را پذیرفته‏اند.

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1382)

دوره 3 (1381)

دوره 2 (1379)

دوره 1 (1378)

دوره و شماره: دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1)، بهمن 1390، صفحه 1-176

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده