فصلنامه مطالعات ملی - فهرست مقالات

پیشوای مکتب اشراق، با گرایش به نور که پناهگاهی آرامش‌بخش برای روح انسان محسوب می‌شود، به تبیین، ‌اصلاح و احیای حکمتی پرداخت که طریقتی را ارایه می‌کند که انسان جویای حق و عدالت و عاشق طریقت با احاطه ... بیشتر پیشوای مکتب اشراق، با گرایش به نور که پناهگاهی آرامش‌بخش برای روح انسان محسوب می‌شود، به تبیین، ‌اصلاح و احیای حکمتی پرداخت که طریقتی را ارایه می‌کند که انسان جویای حق و عدالت و عاشق طریقت با احاطه بر برهان و مراقبه و تأمّل درونی، به معرفت حقیقی و اشراق یعنی به هویت راستین خویش نایل می‌آید. این حکمت، که در آن ذوق و شهود با برهان و نظر همراه می‌گردد و از آن نیز برتری می‌یابد، تجلی معرفت در جان انسان می‌شود و او را از خود بریده و به خدا پیوند می‌دهد. در این دیدگاه، حکیم راستین و متالّه است که شایسته‌ی رهبری جامعه‌ی انسانی است و می‌تواند با ایجاد مدینه‌ی فاضله، بشریت را به سوی سعادت واقعی سوق دهد. خمیره‌ و بنیان این حکمت را حکیمان پارس پایه‌گذاری کردند، و افلاطون و دیگران آن را پی گرفتند لذا، این حکمت که حکیم ما احیاگر آن است بیش از هر چیز پارسی (ایرانی) است، اما با وحی قرآنی و اندیشه‌ی محمدی(ص) همسان است؛ چه در پی تحقق عدالت و سعادت و فضیلت است. این احیاگری، نه جبنه‌ی شعوبی‌گری دارد و نه ملی‌گرایانه است، بلکه در پی تحقق حق و عدل است و نمونه‌ی آن را در انبیا و ملوک ایرانی و حکیمان پارس ـ که برخی از آن‌ها پیامبر نیز هستند ـ و متالّه می‌یابد. پس تقسیم‌بندی او به شرق (عالم مینوی و نورانی) و غرب (عالم ظلمانی و این جهانی) تقسیم جغرافیایی نیست، بلکه معیار آن حق و باطل، نور و ظلمت و عدل و ظلم است که بیش از هر جا در شرق (پارس) تجلی یافته است، ولی در اصل هویتی انسانی، آزادی‌خواهانه و عدالت‌طلبانه و سعادت‌جویانه است.

هویت قدسی: تأملی در رهیافت هویت‌شناختی سیدحسین نصر

قدیر نصری

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 43-62

چکیده

«هویت‌جویی» کوششی است برای یافتن آن‌چه، ضمیرمان می‌خواهد و جنسِ خواستن، بستگی تام به توان و هم‌آهنگی چهار عنصر روح، نفس، ذهن و بدن دارد. براین اساس، می‌توان دو نوع خواهش معطوف به هویت را از هم ... بیشتر «هویت‌جویی» کوششی است برای یافتن آن‌چه، ضمیرمان می‌خواهد و جنسِ خواستن، بستگی تام به توان و هم‌آهنگی چهار عنصر روح، نفس، ذهن و بدن دارد. براین اساس، می‌توان دو نوع خواهش معطوف به هویت را از هم تفکیک نمود؛ یکی خواهش‌های این جهانی؛ مانند فایده‌جویی، استقلال ملی و تمامیت ارضی، و دیگری خواهش‌های آن جهانی؛ مانند گذر از طبیعت به پس از طبیعت و صورت و سیرت قدسی یافتن. به نظر می‌رسد فشارهای مدرنیته سبب شده‌ تا خواهش‌های این جهانی، بر خواهش‌های سرمدی و قدسی تقدم یابند، و انسان‌ها بیش‌ از آن‌که در اندیشه‌ی مسؤولیت و الهی شدن باشند، دغدغه‌ی پیشرفت را سرمشق خود قرار دهند. رانش انسان از تعالی به پیشرفت تا حدی معلول عملکرد دستگاه‌هایی بوده که همواره خود را به عالم بالا منتسب می‌کرده‌اند. این پیشینه‌، سبب محو نمادهای الهی از هستی شده و قدسیت‌زدایی به شاخص ترقی تبدیل شده است. جست‌وجو برای کشف هویت قدسی، و رهایی از زنجیرهایی پیچیده‌ای که مدرنیته بر وجود آدمی زده، کوششی است که از سوی بسیاری از متفکران ـ ازجمله سیدحسین نصر، اندیشمند به نام سنت‌گرا ـ دنبال می‌شود و این مقاله در پی معرفی، تحلیل و نقد آن است. «هویت‌جویی» کوششی است برای یافتن آن‌چه، ضمیرمان می‌خواهد و جنسِ خواستن، بستگی تام به توان و هم‌آهنگی چهار عنصر روح، نفس، ذهن و بدن دارد. براین اساس، می‌توان دو نوع خواهش معطوف به هویت را از هم تفکیک نمود؛ یکی خواهش‌های این جهانی؛ مانند فایده‌جویی، استقلال ملی و تمامیت ارضی، و دیگری خواهش‌های آن جهانی؛ مانند گذر از طبیعت به پس از طبیعت و صورت و سیرت قدسی یافتن. به نظر می‌رسد فشارهای مدرنیته سبب شده‌ تا خواهش‌های این جهانی، بر خواهش‌های سرمدی و قدسی تقدم یابند، و انسان‌ها بیش‌ از آن‌که در اندیشه‌ی مسؤولیت و الهی شدن باشند، دغدغه‌ی پیشرفت[1] را سرمشق خود قرار دهند. رانش انسان از تعالی به پیشرفت تا حدی معلول عملکرد دستگاه‌هایی بوده که همواره خود را به عالم بالا منتسب می‌کرده‌اند. این پیشینه‌، سبب محو نمادهای الهی از هستی شده و قدسیت‌زدایی به شاخص ترقی تبدیل شده است. جست‌وجو برای کشف هویت قدسی، و رهایی از زنجیرهایی پیچیده‌ای که مدرنیته بر وجود آدمی زده، کوششی است که از سوی بسیاری از متفکران ـ ازجمله سیدحسین نصر، اندیشمند به نام سنت‌گرا ـ دنبال می‌شود و این مقاله در پی معرفی، تحلیل و نقد آن است. [1]- Progress

هویت ملی از دیدگاه استاد مطهری

قدرت الله قربانی

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 63-86

چکیده

هویت ملی، مجموعه‌ای از گرایش‌ها و نگرش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه کننده در سطح یک کشور، به‌عنوان یک واحد سیاسی، است. هویت ملی دارای عناصر سازنده‌ی گوناگونی چون ارزش‌های ... بیشتر هویت ملی، مجموعه‌ای از گرایش‌ها و نگرش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه کننده در سطح یک کشور، به‌عنوان یک واحد سیاسی، است. هویت ملی دارای عناصر سازنده‌ی گوناگونی چون ارزش‌های ملی، دینی، فرهنگی، جامعه‌ای، انسانی، و در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، زبانی و غیره است. هویت ملی ایرانی نیز به انحای مختلف، دارای ابعاد و عناصر فوق هستند؛ اما مهم‌ترین مسایل آن، وجود دو عنصر اسلامیت و ایرانیت و تأثیرپذیری آن از فرهنگ غربی است. لذا، در تاریخ معاصر ایران، چالش و بحران در عناصر هویت‌ ملی ایرانی در این دو مؤلفه‌ی اساسی و رابطه‌ی آن با فرهنگ غربی بود. استاد مطهری، به‌عنوان یک روشنفکر دینی و آسیب‌شناس مذهبی، که دردهای جامعه را از زاویه‌‌ی دینی مورد شناسایی و ارزیابی قرار ‌می‌داد، به طرح دیدگاه‌هایی درباره‌ی هویت ایرانی پرداخته و از میان عناصر متفاوتی که به هویت ایرانی شکل داده است، به مذهب اولویت و اصالت بخشیده و عواملی چون جغرافیا، نژاد، زبان، سنن، فرهنگ و سایرعناصر هویتی را در درجه‌ی دوم اهمیت قرار داده است. از نظر ایشان مهم‌ترین عامل هویت‌یابی ایرانیان، گرایش آنان به دین اسلام می‌باشد، چرا که اسلام بواسطه خصوصیات معنوی خود، توانست به ایرانیان هویت جدیدی اعطا کند و به ایرانی بودن نیز معنای جدیدی بدهد.

هویت مدرن دینی و طرح ناتمام روشنفکری؛ تأملی در نظریات هویت‌شناختی دکتر عبدالکریم سروش

فرزاد پورسعید

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 87-115

چکیده

مقاله‌ی حاضر در پی تبیین مفهوم و منزلت هویت، در آرای معرفت‌شناختی دکتر عبدالکریم سروش، به‌عنوان یکی از روشنفکران دینی در ایران معاصر است، و فرض این است که هویت‌ها اغلب مولود معانی و تعابیر روشنفکران ... بیشتر

صادق هدایت؛ نویسنده‌ای متفاوت و کوششی ناکام برای خویشتن‌‌یابی فردی و هویت‌یابی ملی

سیاوش جعفری

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 117-134

چکیده

هویت ملی به‌ویژه از عصر مشروطه و دست‌کم برای جامعه و گفتمان روشنفکری معاصر ایران به یک مسأله تبدیل شد. مسأله‌ای که برای صادق هدایت با آن شخصیت چندگانه و متفاوت فردی و هنری که خود فرزند عصر مشروطه و در ... بیشتر

تعاملات فرهنگی ایرانیان مهاجر با جوامع میزبان (بررسی موردی ایرانیان مقیم آلمان)

علی اصغر قاسمی سیانی

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 137-160

چکیده

اوج‌گیری سیل مهاجرت‌های بین‌المللی در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، افـزایش تعداد مهاجـران در کشـورهای مختلف و پیدایش پدیـده‌ی دیاسپورا یا مهاجـران پـراکنده و پی‌آمـدهای سیاسی اجتماعی آن، به‌ویژه از نظر ... بیشتر

معرفی و نقد کتاب: نشانه‌های روشنفکران

ادوارد سعید؛ مصطفی مهرآیین

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 163-178

چکیده

ادوارد سعیـد، انـدیشمنـد فقیـد معاصر، در سال 1935.م در فلسطین زاده شـد. در سـال 1947 به همـراه خانواده‌‌اش فلسطین را برای همیشه ترک گفت و پس از آن چند سالی را در کشـورهای مخـتلف خـاورمیـانه گذارند. سپس برای ... بیشتر

معرفی و نقد کتاب: خداوند و قربانگاه: رویارویی روشنفکری ایران با مدرنیته

فرزین وحدت؛ منصور انصاری

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 179-196

چکیده

کتـاب «خـداونـد و قـربـانگـاه: رویـارویی روشنفکــری ایـران بـا مـدرنیته» نوشته‌ی فرزین وحـدت در سال 2002 از سوی انتشارات دانشگاه سیراکوز منتشر شده است. این کتاب دارای پیشگفتار، مقدمه و دو بخش (با ... بیشتر

میزگرد: روشنفکران ایرانی و هویت (1)

رامین جهانبگلو؛ محمد ضمیران؛ امیر نیک پی؛ نوراله قیصری

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، صفحه 199-238

چکیده

هویت به معنای چیستی و کیستی است. به عبارت دیگر پرسش از چیستی و کیستی فردی و جمعی پرسش از هویت فردی و جمعی است. به راستی افراد و اجتماعات چه‌گونه خود را می‌شناسند و به دیگران می‌شناسانند؟ در این فرایند ... بیشتر هویت به معنای چیستی و کیستی است. به عبارت دیگر پرسش از چیستی و کیستی فردی و جمعی پرسش از هویت فردی و جمعی است. به راستی افراد و اجتماعات چه‌گونه خود را می‌شناسند و به دیگران می‌شناسانند؟ در این فرایند چه زمینه‌ها و عواملی مؤثرند؟ آیا تصویری که افراد و اجتماعات از خود و دیگران دارند، با واقعیت‌های موجود در مورد آن‌ها مطابقت دارد؟ در این رابطه نقش صاحبان اندیشه‌ و خرد چیست؟ آیا آن‌ها در هویت‌سازی یا معرفی افراد و اجتماعات به خود و دیگران نقشی دارند؟ آیا تصویری که آن‌ها از افراد و اجتماعات و ویژگی‌های هویتی آنان به دست می‌دهند به پایندگی، رشد و ارتقای اجتماعات انجامیده یا سبب انحطاط و افول آن‌ها شده است؟ در این میان وضعیت هویت ایرانی چه‌گونه است؟ ایرانیان هویت جمعی خود را چه‌گونه به تصویر می‌کشند؟ نقش روشنفکران یا صاحبان اندیشه و خرد ایرانی در ارایه‌ی این تصویر چه بوده است؟ روشنفکران ایرانی در هویت‌سازی ملی ایرانیان نقش خادم داشته‌اند یا خاین؟ وضعیت کنونی روشنفکری و نسبت آن با هویت‌سازی جمعی چه‌گونه است؟ این‌ها همه پرسش‌هایی هستند که پاسخ به آن‌ها می‌تواند زوایایی از هویت جمعی‌ ما و چگونگی ساخته شدن آن و نقشی را که روشنفکران در آن داشته‌اند، روشن سازد. فصلنامه‌ی مطالعات ملی، به دلیل اهمیت موضوع، چنین مباحثی را در سلسله نشست‌ها و میزگردهایی مورد بحث و بررسی قرار داده است. موضوع میزگرد «بررسی نقش روشنفکران ایرانی در هویت ملی ایرانیان» است.

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1382)

دوره 3 (1381)

دوره 2 (1379)

دوره 1 (1378)

دوره و شماره: دوره 5، شماره 18، تیر 1383، صفحه 1-250

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده