نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 دانشیار گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (نویسنده مسئول).
3 استادیار گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
چکیده
بررسی چگونگی پدید آمدن گفتمان‌ها در حوزه‌ی معماری و تأثیر آن در کیفیت زیست توده مردم بسیار حائز اهمیت است. ضرورت این پژوهش در باب فهم تأثیراتی است که تغییرات اجتماعی بر روند شکل‌گیری یک معماری با گفتمان جدید می‌تواند ایجاد کند. این تحقیق به توصیف منظم وضعیت معماری دوران پهلوی دوم و تأثیرات تغییر در بنیان‌های فکری جامعه بر آن می‌پردازد. هدف از این پژوهش بررسی شرایط تغییر گفتمان هنری در شکل‌گیری نوعی گرایش به ملیت از منظر معماری در ایران در دوران پهلوی دوم است. چهارچوب نظری این پژوهش مبتنی‌بر سه اصل (شرایط محیطی، بافت‌ها یا زمینه‌های نهادی و زنجیره‌های کنش) روبرت وسنو در ایجاد گفتمان هنری جدید و تطبیق آن با دوره موردنظر پژوهش است. در گام بعدی، سه عامل تولید، گزینش و نهادینه شدن به‌عنوان عوامل تثبیت یک گفتمان جدید، مورد آزمون قرار می‌گیرد. شیوه تحقیق در این نگارش براساس روش تفسیری ـ تاریخی بوده و ابزار تحقیق اسناد و مجلات تخصصی دوران پهلوی دوم بوده است. نتایج نشان می‌دهد تغییر گفتمان هنری در دوران متأخر پهلوی دوم قابل تطبیق با سه اصل تغییرات اجتماعی وسنو در بطن جامعه است
کلیدواژه‌ها
- آبراهیمیان، یرواند (1397). مردم در سیاست ایران. ترجمه بهرنگ رجبی. تهران: نشر چشمه.
- آزاد ارمکی، تقی؛ وکیلی، عارف (1392). «مطالعه‌ی جامعه‌شناختی تعریف مفهوم هویت ملی میان اندیشمندان ایرانی»، فصلنامه‌ی مطالعات توسعه‌ی اجتماعی ـ فرهنگی. دوره‌ی دوم. شماره‌ی اول. تابستان 92: 35-9.
- آندرسن، بندیکت (1393). جماعت‌های تصوری. ترجمه محمد محمدی. تهران: رخداد نو.
- احمدی، اصغر؛ آقاگل‌زاده، فردوس؛ خلیلی، محمدعلی؛ قبادی، حسینعلی؛ جوادی یگانه، محمدرضا (1393). «تأثیر تعاملات ادبی و بسیج منابع در شکل‌گیری گفتمان ادبیات داستانی سیاسی در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی. سال سوم. شماره‌ی دهم. بهار 93: 84-53.
- اخبار انجمن (1325). مجله‌ی آرشیتکت، شماره 1، مرداد و شهریور ماه 1325: 39.
- اسماعیل‌زاده، خیزران؛ شاد قزوینی، پریسا (1396). «نقش گفتمان‌های متأثر از «ملیت» در برساخت گرایش‌های هنر نوگرای ایرانِ عصر پهلوی (با تأکید بر نهادهای حامی هنر به‌عنوان میانجی)»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. دوره شماره اول. بهار و تابستان 1396: 132-109.
- بانی مسعود، امیر (1388). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: انتشارات هنر معماری قرن.
- ------ (1399). معماری معاصر در ایران 1304 تاکنون. مشهد: انتشارات کتابکده کسری.
- پهلوان، چنگیز (1353). «برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران»، فرهنگ و زندگی، شماره پانزدهم: 72-53.
- پیربابایی، محمدتقی؛ سلطان‌زاده، محمد (1394). «مقدمه‌ای بر صورت‌بندی میدان معماری معاصر ایران براساس نظریه میدان»، نشریه هنرهای زیبا ـ معماری و شهرسازی. دوره ۲۰. شماره ۱. بهار ۱۳94: 84-73.
- توانا، محمدعلی (1389). «معرفی و نقد کتاب ملت‌ها و ملی‌گرایی»، فصلنامه‌ی مطالعات ملی، سال یازدهم، شماره 2: 197-183.
- ثبات ثانی، ناصر (1392)؛ «مقدمه‌ای بر برخی عوامل تأثیرگذار بر معماری معاصر ایران در فاصله سال‌های 1320 تا 1357 ش». معماری و شهرسازی آرمان‌شهر: 60-49.
- جانی‌پور، بهروز (۱۳۷۹). سیر تحول معماری مسکن تهران در دوران پهلوی، رساله دکتری، رشته معماری، دانشگاه تهران.
- حیدری، سیامک؛ زنجانی، حبیب‌الله؛ ساروخانی، باقر (1394). «جهانی شدن، نوسازی و سیاست‌های جمعیتی در ایران (قبل از انقلاب، از سال 1342 تا 1355)»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره پاییز 1394: 127-85.
- خلیلی، نادر؛ خلیلی، مویراموزر (1351). «بحث روز... معماری ایرانی یا فرنگی»، مجله‌ی هنر و معماری. شماره 14. تیر و شهریور 1351: 47-41.
- دی اسمیت، آنتونی (1394). ناسیونالسم و مدرنیسم: بررسی انتقادی نظریه‌های متأخر ملت و ملی‌گرایی. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند. تهران: نشر ثالث.
- سرایی، حسن؛ بحرانی، محمدحسین (1386). «کاربرد نتایج سرشماری‌های عمومی در بررسی ساختار و تحولات قشربندی اجتماعی ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران. شماره 3: 29-5.
- سروشیانی، سهراب؛ دنیل، ویکتور؛ شافعی، بیژن (1384). مجموعه معماری دوران تحول در ایران. تهران: انتشارات دید.
- سهیلی، جمال‌الدین؛ دیبا، داراب (1389). «تأثیر نظام‌های حکومتی در ظهور جنبش‌های ملی‌گرایانه معماری ایران و ترکیه». باغ نظر: 44-27.
- شایان، حمیدرضا؛ معمار دزفولی، سجاد (1393). «بررسی تطبیقی رویکردهای معماری معاصر ایران (بازشناسی نظریه در آثار سه نسل از معماران)». نقش جهان. سال چهارم. شماره 2: 16-7.
- ظهیر، انور (1349). «گذشته‌گرایی در معماری». هنر و معماری. شماره 8. سال دوم. دی و اسفند 1349: 20-17.
- مشیری، ایرج (1326). «خانه و مسکن مهم‌ترین مسائل اجتماعی است؛ مشکلات کنونی و نظریاتی چند برای بهبود آن». آرشیتکت. شماره 4. تیرماه 1326: 118-117.
- مهرآئین، مصطفی (1386). شرایط تولید فرهنگ: ریشه‌های ظهور مدرنیسم اسلامی در هند، مصر و ایران. پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.
- هوانسیان، وارطان (1348). «معماری ایران در دو راهه سبک ملی و جدید»، هنر و معماری. شماره 1. فروردین، اردیبهشت و خرداد 1348: 38-32.
- هینیک، ناتالی (1384). جامعه‌شناسی هنر. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: آگه.
- Bourdiru, P (1984). Distinction:asocial crttique of the judgment of taste. translated by Richard Nice. New York:Routledge.
)