نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد برنامهریزی درسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری برنامهریزی درسی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
3 استادیار تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران
چکیده
هویت سرمایه‌ای است که نقش مهمی در شناسایی و تعیین مسیر حرکت یک جامعه و افراد آن، به‌ویژه نسل جوان ایفا می‌‌کند. نظام آموزش‌وپرورش نیز نقش مهمی در هویت‌سازی بخش عظیمی از جامعه دارد. مسئله اصلی این پژوهش پاسخ به این پرسش است که در کتابهای درسی مطالعات اجتماعی و پیام‌های آسمانی دوره اول متوسطه، تا چه میزان به مؤلفههای هویت ملی ـ انقلابی پرداخته شده است؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا، کتابهای مطالعات اجتماعی و پیام‌های آسمانی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1401ـ1400 را براساس روش آنتروپی شانون مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در کتابهای مطالعات اجتماعی و پیام‌های آسمانی متوسطه اول، به‌ترتیب از کمترین تا بیشتر عناوین انقلابی به این موضوعات پرداخته شده است: «بسیج، مبارزه با تحجر و التقاط، التزام به ولایت‌فقیه، مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، اعتقاد به امام خمینی، روحانیت، آگاهی به قانون اساسی، آگاهی به وقایع و تاریخ انقلاب اسلامی، تعهد به حفظ نظام جمهوری اسلامی، حمایت از مستضعفان، نفی سلطه، ایثار و شهادت» که براساس فراوانی درمجموع، 951 مرتبه به مؤلفههای ایثار و شهادت، 780 مرتبه به مؤلفههای هویت انقلابی و 210 مرتبه به مؤلفههای بسیج پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
- آذر، عادل (1380). «بسط و توسعه روش آنتروپی‌‌شانون برای پردازش داده‌‌ها در تحلیل محتوا». فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه الزهرا. سال یازدهم. ش 37: 17-1.
- احمدی، سیروس (1386). «بررسی هویت ملی و ارتباط آن با برخی متغیرهای اجتماعی». مجله پژوهشی علوم انسانی. دانشگاه اصفهان. ش 25: 102-87.
- امیری، حسن (1388). ترسیم هویت ایرانی در کتابهای ادبیات فارسی و تاریخ مقطع متوسطه ایران. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- انوری، حسن (1381). فرهنگ سخن، تهران: سخن.
- بیگدلی، زهرا (1389). بررسی سبک‌‌های تربیتی خانواده و اعمال عبادی دانش‌‌آموزان دختر سوم راهنمایی. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرای تهران.
- پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ نشر آثار رهبری (1401). «بیانات رهبری در دیدار معلمان در تاریخ 21/02/1401»، قابل دسترسی در https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=50226.
- پروانه، فرهاد (1394). «بررسی میزان توجه به مؤلفههای هویت اسلامی و انقلابی در کتابهای درسی تاریخ دوره تحصیلی متوسطه رشته‌های علوم پایه از سال 1357 تا 1388»، فصلنامه مطالعات ملی. سال شانزدهم. ش 4: 58-41.
- حاجی حسن، ملیحه؛ غفاری، زاهد (1397). «مؤلفههای رهبری امام خمینی در فرایند انقلاب اسلامی». پژوهشنامه انقلاب اسلامی. سال هشتم. شماره 29: 23-43.
- درزی کلایی، محمدرضا؛ آقاحسینی، علیرضا (1391). «جنگ تحمیلی و شکل‌گیری هویت جدید معنوی». فصلنامه مطالعات ملی، شماره 3: 3-28.
- زهیری، علیرضا (1389). جمهوری اسلامی و مسئله هویت. تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- سفیری، خدیجه؛ غفوری، معصومه (1388). «بررسی هویت دینی و ملی جوانان شهر تهران با تأکید بر تأثیر خانواده». فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه. شماره 2: 28-1.
- شعاری‌‌نژاد، علی‌‌اکبر (1395). فلسفه آموزش‌وپرورش. ج 8. تهران: امیرکبیر.
- شورای عالی آموزش‌وپرورش (1389). صورت مذاکرات تصویب قانون شورای عالی. تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
- صادق‌زاده، رقیه؛ منادی، مرتضی (1387). «جایگاه نمادهای هویت ملی در کتابهای درسی ادبیات فارسی و تاریخ دوره متوسطه». نوآوری آموزشی. سال هفتم. شماره 27: 125-136.
- الطایی، علی (1378). بحران هویت قومی در ایران. تهران: نشر شادگان.
- ظهیری‌‌نیا، مصطفی؛ بهروزیان، بهروز؛ عبدی‌‌الوار، علیرضا (1394). «تحلیل‌‌محتوای مؤلفههای مهارت اجتماعی در کتابهای جامعه‌‌شناسی دوره دوم متوسطه». فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه شاهد. سال بیست‌ودوم. شماره 6.
- عابدینی بلترک، میمنت؛ میرشاه‌‌جعفری، ابراهیم (1392). «بررسی و تحلیل مؤلفههای آموزش صلح در کتابهای درسی دوره ابتدایی». مجله علوم‌‌تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز. سال بیستم. شماره 2: 170-151.
- عبدالهی، رضا (1389). تاریخ تاریخ در ایران. تهران: نشر بین‌الملل.
- علاقه‌‌بند، علی (1394). جامعه‌‌شناسی آموزش‌وپرورش. تهران: نشر روان.
- فولادیان، مجید؛ رضایی بهر‌‌آباد، حسن؛ سوهانیان حقیقی، محسن (1399). «بررسی تحولات هویت جوانان ایرانی». فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ، سال بیست‌ویکم. شماره 49: 179-147.
- کرجی، علی (1375). اصطلاحات فلسفی و تفاوت آن‌ها با یکدیگر. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- کوشا، محمدمهدی (1387). دانستنی‌های سیاست، هویت. تهران: وزارت علوم تحقیقات و فناوری، دفتر برنامهریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
- مجتهدزاده، پیروز (1396). «دموکراسی و هویت ایرانی». سالنامه سیاسی و اقتصادی. بهمن و اسفند 1384. شماره 221 و 222: 21-1.
- محمودی، سیروس (1397). «تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی و متوسطه اول ازنظر توجه به مؤلفههای هویت انقلابی». فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی. سال هشتم. شماره 26: 46-29.
- محمودی، سیروس (1398). «بررسی جایگاه هویت دینی و انقلابی در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش». نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. سال بیست‌وهشتم. شماره 182: 159-47.
- محمودی، سیروس؛ ایمانی‌‌فر، حمیدرضا (1398). «تبیین نیاز‌‌های معرفتی دانشجویان در حوزه هویت دینی و انقلابی از منظر مدرسین دانشگاه‌‌های شهر شیراز». فصلنامه علمی تخصصی رهیافت فرهنگ دینی. سال دوم. شماره 7: 167-145.
- ملکی، حسن (1399). مبانی برنامهریزی درسی آموزش متوسطه. تهران: سمت.
- میرحیدری، مریم؛ غفوری، محبوبه؛ بیچرانلو، عبدالله (1393). «ارزیابی مؤلفههای ایرانی-اسلامی و انقلابی در وب‌‌گاه‌‌های دانشگاه دولتی تهران». فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی. سال چهارم. شماره 2: 198-172.
- میرشاه جعفری، سید ابراهیم؛ حشمتی‌فر، لیلا (1397). «تحلیل محتوای کتابهای پیام آسمانی دوره اول متوسطه براساس مؤلفههای هویت دینی». فصلنامه مطالعات ملی، سال نوزدهم. شماره 2: 96-83.
- نیلکس، ادری و هاوارد (1381). راهنمای عملی برنامهریزی درسی. ترجمه داریوش دهقان. تهران: انتشارات قویانی.
- Alrasheedi, G (2019). “Weekend Islamic schools in Europe”. Challenges and Means of development, 10(1): 6-21
- Cote, J, & E. Levine, C. (2018); “Identity Formation”, Agency and Culture, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates, PP 17-43.
- Hans, S (2012); Fleeing Identity: Toward a Revolutionary politics if Relationship.
- Van der Nol,J & Rohmann,A & Saroglou,V (2018); “Societal Level of Religiosity and Religious Identity Expression in Europe”, Journal of Cross-Cultural Psychology, Volume: 49 issue: 6, page(s): 975-959.
)