فصلنامه مطالعات ملی

نقش دانشگاه در همبستگی ملی از منظر امام خمینی(ره)

علیرضا خسروی

دوره 12، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی) (1) ، بهمن 1390، ، صفحه 53-76

چکیده

  وحدت و همبستگی ملی از مفاهیم و دال‏های مرکزی گفتمان امام خمینی(ره) است که با رویکردی راهبردی و معقول مورد تأکید همیشگی ایشان بود. امام خمینی(ره)، از میان نهادها، گروه‏ها و مراکز مؤثر بر وحدت و همبستگی، ...  بیشتر وحدت و همبستگی ملی از مفاهیم و دال‏های مرکزی گفتمان امام خمینی(ره) است که با رویکردی راهبردی و معقول مورد تأکید همیشگی ایشان بود. امام خمینی(ره)، از میان نهادها، گروه‏ها و مراکز مؤثر بر وحدت و همبستگی، بیش از همه بر نقش مراکز تولید فکر، اندیشه و فرهنگ نظیر حوزه و دانشگاه تصریح کرده و با مقایسة دانشگاه اسلامی و غربی، تفاوت بارز این دو را ابتنای کلیت دانشگاه اسلامی بر محور توحید تبیین می‏کردند. بنابراین از منظر امام خمینی(ره)، وحدت ریشه در توحید و وحدانیت دارد و لذا دانشگاهی می‏تواند در وحدت و همبستگی ملی نقش ایفا کند که محیط، محتوا، علم، معلم و متعلم آن در مسیر وحدانیت باشند. هدف اصلی این مقاله، بازخوانی جایگاه دانشگاه در گفتمان امام خمینی(ره) و تبیین رابطة میان این نهاد با وحدت و همبستگی ملی است. این مقاله نشان می‏دهد که نگاه امام خمینی(ره) به نقش دانشگاه در وحدت و همبستگی ملی، نگاهی هستی‏شناسانه با دو کارکرد ایجابی و سلبی است که چگونگی آن بستگی به میزان هم‏خوانی هویت دانشگاه با هویت ملی دارد. این‌که از منظر امام خمینی(ره) چه نوع دانشگاهی، با چه ویژگی‏ها و کارکردهایی می‏تواند موجب تقویت همبستگی ملی شود، مسئله اصلی این نوشتار است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 265.47 K

سیاست پذیرش دانشجویان بومی از چشم‌انداز همبستگی ملی

ابراهیم صالحی عمران؛ اقدس عالی شوندی

دوره 13، ویژه نامه (آموزش عالی، هویت و همبستگی ملی ) (2) ، بهمن 1391، ، صفحه 53-74

چکیده

  گسترش آموزش عالی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های عصر کنونی می‌باشد که مورد بحث بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. انگیزه اصلی تقویت نظام‌های آموزش عالی در فراهم آوردن کادر آموزش دیده نهفته است. اما از طرف ...  بیشتر گسترش آموزش عالی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های عصر کنونی می‌باشد که مورد بحث بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. انگیزه اصلی تقویت نظام‌های آموزش عالی در فراهم آوردن کادر آموزش دیده نهفته است. اما از طرف دیگر گسترش آموزش عالی می‌تواند کارکردهای متنوعی داشته و به همبستگی ملی نیز کمک نماید. در این راستا انتظار می‌رود که آموزش عالی وسیله برای توسعه و آموزش مهارت‌ها و نگرش‌هایی باشد که نسل آتی در اجتماع به‌طور مناسبی برای شکل‌گیری ملت و دولت بدان نیازمند است. در این مقاله نقش عناصر مختلف آموزش عالی از جمله شیوه پذیرش و گزینش دانشجو بر همبستگی ملی مورد توجه قرار گرفته است. لذا در این مقاله به بررسی رابطه این نوع شیوه پذیرش دانشجو و تأثیر آن در همبستگی ملی پرداخته شده است. در پژوهش حاضر دو گروه از مدیران آموزش عالی در وزارت علوم و دانشجویان چهار دانشگاه الزهرا، شیراز، هرمزگان و مازندران مورد نظرخواهی قرار گرفتند. براساس یافته‌های پژوهش، در سال 1388، تعداد پذیرفته شدگان بومی 9/73% بوده که 91/55% آن در دورة روزانه، 74/78% در دوره شبانه، 41/90% در دانشگاه پیام نور و 68/52% از دانشجویان در دورة غیرانتفاعی پذیرفته شدند. به هر جهت از منظر متقاضیان آموزش (دانشجویان) و عرضه‌کنندگان (مدیران آموزش عالی)، پذیرش دانشجویان بومی، مانعی برای تبادل فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها محسوب می‌شود؛ و منجر به شناخت کمتر اقوام از یکدیگر شده که این امر به انسجام و همبستگی ملی خدشه وارد خواهد ساخت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 363.06 K

فرهنگ و تمدن مشرق زمین (میزگرد)

ویلیام پیرویان؛ جلال الدین رفیع فر؛ شاپور رواسانی؛ یو مجید زاده؛ صادق ملک شهمیرزادی

دوره 2، شماره 7 ، فروردین 1380

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله

بررسی تطبیقی سیاست های ادغام اجتماعی و شهروندی در اروپا با تکیه بر انگلیس

محمد سعید ذکایی

دوره 2، شماره 8 ، تیر 1380

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله

بررسی علل گونه گونی قومی در ایران از دیدگاه انسان شناسی

سکندر امان اللهی بهاروند

دوره 3، شماره 9 ، مهر 1380

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله

جهانی شدن ؛ مصداق ها و برداشت ها

حسین سلیمی

دوره 3، شماره 10 ، دی 1380

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله

جهانی شدن و تحول در تصور ما از خویشتن

فردین قر

دوره 3، شماره 11 ، فروردین 1381

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله

سنجش اثرپذیری هویت ملی از بازساخت هویت فردی فراگیران زبان بیگانه

سجاد عسکری متین

دوره 16، شماره 64 ، دی 1394، ، صفحه 3-20

چکیده

  هدف این پژوهش، واکاوی چالش‌های شناختی و اجتماعی ناشی از دگرگونی هویت فردی بر اثر فراگیری زبان بیگانه و سنجش اثرگذاری این سازه بر ساخت هویت ملی فراگیران است. در این راستا دویست و چهار فراگیر زبان انگلیسی ...  بیشتر هدف این پژوهش، واکاوی چالش‌های شناختی و اجتماعی ناشی از دگرگونی هویت فردی بر اثر فراگیری زبان بیگانه و سنجش اثرگذاری این سازه بر ساخت هویت ملی فراگیران است. در این راستا دویست و چهار فراگیر زبان انگلیسی برگزیده شدند و به دو پرسشنامه، یکی برای اندازه‌گیری دگرگونی هویت فردی (تغییر در اعتماد به نفس، تغییر جای‌سپار، تغییر افزون، تغییر مولد، ایستایی و دوگانگی) و دیگری برای پیمایش سازه هویت ملی پاسخ گفتند. نتایج به دست آمده، حاکی از رواج تغییر در اعتماد به نفس فراگیران زبان بر اثر یادگیری زبان بیگانه است. بررسی شاخصهای فردی گویش‌وران در این پژوهش، نشان‌دهنده تأثیر سن، جنسیت و سابقه فراگیری بر دگرگونی هویت فردی است. براساس نتایج و برآیندهای مذکور، بروز چالش‌های هویتی بر اثر تقابل ارزش‌های فرهنگی زبان مادری و زبان بیگانه، امری محتمل است. افزون بر این، طبق محاسبات پیش‌بین (رگرسیون)، اثرپذیری چشمگیر هویت ملی از دگرگونی‌های هویتی فردی فراگیران برآورد نشد، بر آن به این معناست که آموزش زبان بیگانه، تهدیدی علیه هویت ملی به شمار نمی‌رود و هم‌چنین می‌تواند در مواردی در انسجام و تکوین هویت ملی فراگیران نقش‌آفرین باشد. با تکیه بر نتایج به دست آمده پیشنهاد می‌شود که جامعۀ هویتی فراگیران زبان بیگانه در نقشه جامعه‌شناختی هویت ایرانیان دیده شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 264.39 K

احیاء و نوزایی هویت ایرانی؛ بررسی مقایسه‌ای ایران ساسانی و صفوی

حسین سیف الدینی

دوره 16، شماره 63 ، مهر 1394، ، صفحه 3-26

چکیده

  هویت ملی پدید‌ه‌ای مدرن است که در بطن مدرنیته و الزامات جهان جدید پدید آمد. کشورهای تازه تأسیس جهت تداوم بقاء و مشروعیت خود نیاز به تکیه دادن بر پاره‌ای از سنت‌ها و میراث گذشتگان داشتند؛ اما در برخی ...  بیشتر هویت ملی پدید‌ه‌ای مدرن است که در بطن مدرنیته و الزامات جهان جدید پدید آمد. کشورهای تازه تأسیس جهت تداوم بقاء و مشروعیت خود نیاز به تکیه دادن بر پاره‌ای از سنت‌ها و میراث گذشتگان داشتند؛ اما در برخی از جوامع، این هویت و آگاهی ملی صرفاً محصول مدرنیته نبوده، ریشه در گذشته‌های دور دارد. به عبارت دیگر آگاهی به هویت و ملیت، مقدم بر شکل‌گیری جنش‌های «ملیت‌خواه» بود که خواستار «ملت‌سازی» بودند. بررسی دوره‌های ساسانی و صفوی و اقداماتی که در پیشینۀ دولت‌مداری ایران صورت گرفته است، اهمیت زیادی در مطالعات هویتی دارد. این پژوهش سعی دارد با بررسی مدلول‌های هویتی در طول تاریخ ایران نشان دهد که چگونه هویت ایرانی در عصر پیشامدرن شکل و تداوم یافت و به‌عنوان یک میراث به ایران معاصر منتقل شد. مطالعه و بررسی دوره‌های مذکور نشان می‌دهد که هویت ایرانی ارتباط مستقیمی با استقرار دولت‌مداری ایرانی داشته و به هنگام ضعف دولت در کشور، اندیشه هویت در بین نخبگان و دانشمندان استمرار می‌یافت. این تحقیق همچنان نشان می‌دهد که مفهوم وطن به‌عنوان یکی از ارکان هویت از گذشته‌های بسیار دور در اندیشه و سیاست ایران حضور داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 297.53 K

فرهنگ زبانی در گفتمان مشروطیت (با تأکید بر قانون اساسی و مصوبات مجلس اول مشروطه)

حبیب اله فاضلی

دوره 16، شماره 61 ، فروردین 1394، ، صفحه 3-24

چکیده

  پرداختن به رابطه زبان و سیاست در دورة مدرن با تأکید بر فرهنگ زبانی گفتمان قانون اساسی مشروطه موضوع این مقاله است. ایده (فرضیه) مقاله این است که علت اصلی خوانش‌های سیاسی و تفسیرهای وارونه از زبان و جایگاه ...  بیشتر پرداختن به رابطه زبان و سیاست در دورة مدرن با تأکید بر فرهنگ زبانی گفتمان قانون اساسی مشروطه موضوع این مقاله است. ایده (فرضیه) مقاله این است که علت اصلی خوانش‌های سیاسی و تفسیرهای وارونه از زبان و جایگاه آن در عصر جدید، «سیاسی‌شدن» و بهره‌گیری از ظرفیت‌های «صنعتی‌شدن» است. از این زاویه به تحلیل و تفسیر قانون اساسی مشروطه پرداخته و بر آن بوده‌ایم که سکوت آن پیرامون موضوع زبان گواه روشنی بر باور و رضایت نمایندگان مجلس و انجمن‌ها بر ثبات طبیعی و تداوم زبان فارسی به مثابه زبان علمی و میراث ملی و مشترک همه ایرانیان بوده است. در اینجا نشانه‌های بدیهی پنداشتن زبان فارسی به‌عنوان زبان ملی در تمامی اسناد و مصوبات مجلس مشروطه از جمله قانون اساسی و سایر اسناد و متون قانونی چون قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی مورد تفسیر و تحلیل قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 220.74 K

شناسنامه به مثابه سند هویتی ایرانیان (1297 هـ.ش ـ 1392 هـ.ش)

حسن زندیه؛ امیر محمدی

دوره 15، شماره 59 ، مهر 1393، ، صفحه 3-30

چکیده

  امروزه اسناد هویتی به‌عنوان دسته‌ای از مواد آرشیوی و مدارک هویت‌بخش جمعی هر کشوری به‌شمار می‌آیند؛ شناسنامه (سجل) نخستین و مهم‌ترین سند هویتی ایرانیان در ابتدای سده بیستم محسوب می‌شود و اولین سندی ...  بیشتر امروزه اسناد هویتی به‌عنوان دسته‌ای از مواد آرشیوی و مدارک هویت‌بخش جمعی هر کشوری به‌شمار می‌آیند؛ شناسنامه (سجل) نخستین و مهم‌ترین سند هویتی ایرانیان در ابتدای سده بیستم محسوب می‌شود و اولین سندی است که حامل بار هویتی جمعی و فراگیرایرانی بود. قاموسی که وقایع تلخ و شیرین همچون روز ولادت، زمان ازدواج، نام فرزندان، طلاق یا مرگ همسر و روز وداع صاحبش در آن ثبت و ضبط می‌گردد. اصولاً در تقسیم‌بندی اسناد تاریخی، شناسنامه را زیر مجموعة اسناد دیوانیات و در گروه اسناد دیوانی ـ هویتی دوره معاصر قرار می‌دهند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که ساختار و محتوای اسناد هویتی (سجل/ شناسنامه) در ایران چگونه شکل گرفته و تداوم و تحول یافته و کارکردهای هویتی این سند مهم چیست و از چه عواملی تأثیر پذیرفته‌اند؟ پژوهش حاضر قصد دارد ابتدا به امر انتساب و هویت ساکنان ایران قبل از ایجاد دولت مدرن بپردازد و سپس شناسنامه/ سجل را از منظر کارکردهای هویتی و علم سندشناسی درطول یک قرن گذشته مورد مطالعه قرار دهد. یافته‌ها و نتایج: نتیجة این تحقیق گویای آن است که ساختار و محتوای شناسنامه‌ها در طی یکصدة اخیر تابع گفتمان حاکم متأثر از نظام دیوان‌سالار دولتی، بروکراسی پویا و فضای فرهنگی حاکم می‌باشند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 549.46 K

واکاوی نقش مذهب شیعی در آفرینش سرمایة اجتماعی

داریوش دموری؛ محسن طاهری دمنه؛ امیررضا کنجکاو منفرد

دوره 11، شماره 43 ، مهر 1389، ، صفحه 3-24

چکیده

  در مفهوم‌سازی توسعه به‌عنوان هدف نسل‌های امروز در بهبود مادّی و معنوی زندگی خود و آیندگان، در صورت تسلّط تفکّر اقتصادی صرف، رهنمودهایی مانند افزایش سرمایه‌گذاری، بهره‌وری عوامل کار، تکنولوژی و افزایش ...  بیشتر در مفهوم‌سازی توسعه به‌عنوان هدف نسل‌های امروز در بهبود مادّی و معنوی زندگی خود و آیندگان، در صورت تسلّط تفکّر اقتصادی صرف، رهنمودهایی مانند افزایش سرمایه‌گذاری، بهره‌وری عوامل کار، تکنولوژی و افزایش جمعیّت، به‌عنوان شروط لازم برای توسعه پیشنهاد می‌شود. امّا با عنایت به مفهوم سرمایه اجتماعی، توسعه را می‌توان غنی‌سازی کنش‌های اجتماعی ناشی از افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی دانست. در این‌صورت گذر به سوی توسعه از مسیر ایجاد نهادها، تعادل‌های ارزشی، باورها و هنجارها و ساختارهای مولّد و مشوّق سرمایه اجتماعی امکان‌پذیر خواهد بود. در صورت توجّه به مفهوم سرمایة اجتماعی، راه حرکت رو به توسعة جامعه، طرّاحی، تقویت و روزآمد کردن نهادها و ساختارهای اجتماعی است، به‌نحوی‌که آنها بتوانند کنش‌های اقتصادی را تسهیل کرده و هزینه‌های معاملاتی را کم کنند. در این میان از نظر بسیاری از اندیشمندان، نهادهای دینی یکی از منابع خلق سرمایة اجتماعی بوده و این موضوع در جمهوری اسلامی ایران که دارای حکومت و قوانین دینی است، از اهمّیّت دو چندانی برخوردار است. نتیجة مطالعه حاضر که با هدف بررّسی مقایسه‌ای مؤلّفه‌های سرمایة اجتماعی در بین دانشجویان عضو و غیرعضو هیأت‌های مذهبی دانشجویی صورت گرفته است، نشان می‌دهد که سطح کلی سرمایة اجتماعی به وضوح در بین دانشجویان عضو بیشتر بوده، در ابعاد «اعتماد، مشارکت اجتماعی، مشارکت مدنی، همیاری، احساس اثرگذاری و کارایی، ارزش زندگی و وساطت اجتماعی» اختلاف معناداری وجود داشته و دانشجویان عضو وضعیّت مطلوب‌تری دارند. نتایج، حاکی از نقش مذهب شیعی در توانمندسازی جامعه و لزوم توجّه به کارکردهای آن در بالابردن سطح سرمایه‌های اجتماعی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 351.66 K

درآمدی بر مطالعة پدیدارشناختی تاریخ ایران

جهانگیر معینی علمداری

دوره 9، شماره 36 ، دی 1387، ، صفحه 3-19

چکیده

  در مقالة حاضر از پدیدارشناسی برای مطالعة تاریخ ایران استفاده شده است. پدیدارشناسی، مانند سایر رویکردها، چشم‌انداز خاصی در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. نویسنده، در بخش نخست مقاله، اصول و مبانی این روش‌شناسی ...  بیشتر در مقالة حاضر از پدیدارشناسی برای مطالعة تاریخ ایران استفاده شده است. پدیدارشناسی، مانند سایر رویکردها، چشم‌انداز خاصی در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد. نویسنده، در بخش نخست مقاله، اصول و مبانی این روش‌شناسی را توضیح می‌دهد، سپس نوع نگاه آن را به تاریخ تشریح و سرانجام، در بخش پایانی فایده‌مندی آن را برای تجزیه و تحلیل مسائل تاریخ ایران بیان می‌کند. نگارندة مقاله معتقد است پدیدارشناسی تاریخ در مقایسه با سایر روش‌شناسی‌ها، با مقتضیات تاریخ ایران سازگاری و تناسب بیشتری دارد. همچنین در این جستار توضیح داده شده که چرا پدیدارشناسی برای نگارش «تاریخ مردم ایران» قابلیت‌های استثنایی دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 213.19 K

هویت ملی در شعارهای انقلاب اسلامی

اسماعیل حسن زاده

دوره 8، شماره 31 ، مهر 1386، ، صفحه 3-30

چکیده

  شعارها نوعی قالب زبانی و نمادین برای بیان خواسته‌های انقلابی‌اند و با توجه به تولید شدنشان در جریان تحولات انقلابی و جایگاه کارکردی آنها در انگیزش و پویایی بخشیدن به انقلاب، از منابع قابل اعتنا در تحقیقات ...  بیشتر شعارها نوعی قالب زبانی و نمادین برای بیان خواسته‌های انقلابی‌اند و با توجه به تولید شدنشان در جریان تحولات انقلابی و جایگاه کارکردی آنها در انگیزش و پویایی بخشیدن به انقلاب، از منابع قابل اعتنا در تحقیقات تاریخی می‌باشند. این مقاله در صدد است با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوی، چگونگی بازتاب هویت ملی در شعارهای انقلاب را مورد تبیین قرار دهد. انتخاب موضوع هویت ملی در انقلاب، برای این پژوهش، از این‌رو واجد اهمیت است که هویت ایرانیان، به هنگام انقلاب، در آستانه دگرگونی در عناصر تشکیل‌دهنده‌اش قرار گرفته است. در این مقاله، دو جبهه خودی و دیگری، هر یک با شاخص‌های سرزمینی و فراسرزمینی تحلیل شده است. فراوانی‌ها نشان می‌دهد که چالش اصلی در انقلاب اسلامی بین دو عنصر خودی و دیگری سرزمینی است. دیگری فراسرزمینی به تبع تقابل با خودی سرزمینی یا خودی فراسرزمینی مورد چالش قرار گرفته و به خودی فراسرزمینی نیز در پیوند با سیاست انقلابی توجه شده است. شعارها نشان می‌دهد که هویت انقلابی ایرانیان در چالش با نظام بین‌المللی نیست. در واقع، هر چند بیگانه‌ستیزی و غرب‌ستیزی جزء جدایی‌ناپذیر هویت انقلابی است؛ اما پیدایش این رویکرد هویتی بیشتر برای رفع مشکلات داخلی بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 238.61 K

هویت اشراقی حکیم شهید سهروردی

محمدحسین جمشیدی

دوره 5، شماره 18 ، تیر 1383، ، صفحه 9-41

چکیده

  پیشوای مکتب اشراق، با گرایش به نور که پناهگاهی آرامش‌بخش برای روح انسان محسوب می‌شود، به تبیین، ‌اصلاح و احیای حکمتی پرداخت که طریقتی را ارایه می‌کند که انسان جویای حق و عدالت و عاشق طریقت با احاطه ...  بیشتر پیشوای مکتب اشراق، با گرایش به نور که پناهگاهی آرامش‌بخش برای روح انسان محسوب می‌شود، به تبیین، ‌اصلاح و احیای حکمتی پرداخت که طریقتی را ارایه می‌کند که انسان جویای حق و عدالت و عاشق طریقت با احاطه بر برهان و مراقبه و تأمّل درونی، به معرفت حقیقی و اشراق یعنی به هویت راستین خویش نایل می‌آید. این حکمت، که در آن ذوق و شهود با برهان و نظر همراه می‌گردد و از آن نیز برتری می‌یابد، تجلی معرفت در جان انسان می‌شود و او را از خود بریده و به خدا پیوند می‌دهد. در این دیدگاه، حکیم راستین و متالّه است که شایسته‌ی رهبری جامعه‌ی انسانی است و می‌تواند با ایجاد مدینه‌ی فاضله، بشریت را به سوی سعادت واقعی سوق دهد. خمیره‌ و بنیان این حکمت را حکیمان پارس پایه‌گذاری کردند، و افلاطون و دیگران آن را پی گرفتند لذا، این حکمت که حکیم ما احیاگر آن است بیش از هر چیز پارسی (ایرانی) است، اما با وحی قرآنی و اندیشه‌ی محمدی(ص)  همسان است؛ چه در پی تحقق عدالت و سعادت و فضیلت است. این احیاگری، نه جبنه‌ی شعوبی‌گری دارد و نه ملی‌گرایانه است، بلکه در پی تحقق حق و عدل است و نمونه‌ی آن را در انبیا و ملوک ایرانی و حکیمان پارس ـ که برخی از آن‌ها پیامبر نیز هستند ـ و متالّه می‌یابد. پس تقسیم‌بندی او به شرق (عالم مینوی و نورانی) و غرب (عالم ظلمانی و این جهانی) تقسیم جغرافیایی نیست، بلکه معیار آن حق و باطل، نور و ظلمت و عدل و ظلم است که بیش از هر جا در شرق (پارس) تجلی یافته است، ولی در اصل هویتی انسانی، آزادی‌خواهانه و عدالت‌طلبانه و سعادت‌جویانه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 319.93 K

درآمدی بر شناخت ویژگی‌های جمعیت و جوامع عشایری ایران

علی اکبری؛ مهدی میزبان

دوره 5، شماره 17 ، فروردین 1383، ، صفحه 9-42

چکیده

  در این مقاله، ابتدا عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی مؤثر در پیدایش، تکوین و تداوم زندگی عشایری و کوچ‌نشینی در ایران و اطلس قلمرو زیست و پراکندگی جغرافیایی جامعه‌ی‌ عشایری که تقریباً شامل 60 ...  بیشتر در این مقاله، ابتدا عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی مؤثر در پیدایش، تکوین و تداوم زندگی عشایری و کوچ‌نشینی در ایران و اطلس قلمرو زیست و پراکندگی جغرافیایی جامعه‌ی‌ عشایری که تقریباً شامل 60 درصد از فضای جغرافیایی کشور می‌شود، بررسی شده و در ادامه‌، سیر روند تغییر و تحول در جمعیت آنان قبل از 1300 ه‍ . ش. تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به همراه برخی شاخص‌‌های مربوط به توسعه‌ی انسانی در مناطق عشایری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برخی از این شاخص‌ها عبارتند از: آموزش و سوادآموزی، کوچ و تغییرات آن، اقتصاد و نظام بهره‌برداری در عشایر، صنایع دستی، استعدادها و قابلیت‌ها، چالش‌ها و محدودیت‌ها و چشم‌انداز آینده‌ی جامعه‌ی عشایری.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 674.51 K

تاریخ ملی در اندیشه‌ی تاریخ‌نگاران ایرانی عربی‌نویس

روح الله بهرامی

دوره 4، شماره 16 ، دی 1382، ، صفحه 9-33

چکیده

  با ظهور اسلام،‌ زبان عربی به‌عنوان زبان دین و سیاست، به زبان علمی و تمدن اسلامی تبدیل شد. فتح ایران به وسیله‌ی مسلمانان، موجب شد که اغلب ایرانیان، اسلام و زبان عربی را به‌عنوان دین و زبان جدید و بخشی ...  بیشتر با ظهور اسلام،‌ زبان عربی به‌عنوان زبان دین و سیاست، به زبان علمی و تمدن اسلامی تبدیل شد. فتح ایران به وسیله‌ی مسلمانان، موجب شد که اغلب ایرانیان، اسلام و زبان عربی را به‌عنوان دین و زبان جدید و بخشی از هویت نوین خود پذیرفته و در تدوین و توسعه‌ی زبان عربی و گسترش دین اسلام نقش مؤثری ایفا نمایند. ایرانیان تازه‌ مسلمان، به خوبی، بین هویت اسلامی و ایرانیِ خود پیوند برقرار کرده و با زبان جهانی اسلام و تمدن اسلامی به نگارش تاریخ روی آوردند. انتقال ویژگی‌های هویتی ایرانیان، تنها از طریق نوشتن تاریخ میسر بود و برای آنکه مخاطبان سراسر قلمرو جهانِ اسلام از مرزهای چین تا کوه‌های پیرنه در فرانسه با آن آشنا شوند، مورخان ایرانی ناگزیر به استفاده از زبان و ادبیات عرب بودند، و همین انعکاس حضور تاریخی و نمایش تجربیات و توان فکری و معنوی، آن چیزی است که ما به‌عنوان ضرورت تلاش و کوشش برای انتقال تاریخ ملی از طریق زبان عربی مورد بحث قرار می‌دهیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 210.85 K

هویت شیعی ایرانیان؛ هویت پایداری

کاوه امیرخانی شهرکی؛ غلامرضا فتح علیان

دوره 16، شماره 62 ، تیر 1394، ، صفحه 21-36

چکیده

  موضوع هویت و بحران‌های مرتبط با آن، در مقاطع مختلف تاریخ ایران مطرح بوده است. به نظر برخی محققان هر گاه سخن از هویت ایرانی به میان می‌آید، نوعی دوگانگی و تقابل میان هویت دینی و ملی ایرانیان مشاهده می‌شود، ...  بیشتر موضوع هویت و بحران‌های مرتبط با آن، در مقاطع مختلف تاریخ ایران مطرح بوده است. به نظر برخی محققان هر گاه سخن از هویت ایرانی به میان می‌آید، نوعی دوگانگی و تقابل میان هویت دینی و ملی ایرانیان مشاهده می‌شود، که ریشه در وقایع تاریخی ندارد. این مقاله با هدف بررسی چگونگی پذیرش اسلام توسط ایرانیان و تأثیر آن بر هویت مذهبی و زبانی به‌عنوان اجزاء هویت ملی ایرانیان نوشته شده‌است. سؤال تحقیق آن است که: تغییرات عناصر تشکیل دهندۀ هویت ایرانیان (به‌خصوص دین) در دهه‌های نخست هجری درچارچوب هویت پایداری چگونه تعریف می‌شود؟ مدل نظری تحقیق، تلفیقی از به کارگیری مفاهیم نظریۀ ساخت‌یابی گیدنز، نظریۀ هویت مقاومت کاستلز و نظریۀ جامعه‌شناسی تاریخی، در بررسی رفتارهای هویت‌جویانه جنبش‌های اجتماعی ایرانیان در دو قرن نخست هجری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تغییرات هویتی ایرانیان متأثر از پذیرش خوانش برحق اهل بیت علیهم‌السلام از اسلام بوده، و نه از سر تهدید، تحمیل و اجبار ناشی از شکست دولت ساسانی و ایرانیان، از اعرابی که پس از رحلت پیامبر(ص) عزم رجعت به اصالت‌های پیشین دارد؛ و طی فرایندی طولانی و در پی انتخابی سرنوشت‌ساز و بنیادین از سویِ ایرانیان و در مخالفت و پایداری در برابر سلطه و تحمیلات حاکمان عرب ایران به انجام رسیده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که انتخاب هویت شیعی و زبان فارسی جدید از سویِ ایرانیان علاوه بر حقانیت شیعه، حاصل انتخاب هوشمندانه و اصیل جامعه ایرانی آن روز بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 229.43 K

سیاست‌گذاری اجتماعی و هویت‌سازی ملی؛ فراگیری سیاست‌های کلان اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

علی کریمی؛ سمیه قاسمی طوسی

دوره 15، شماره 58 ، تیر 1393، ، صفحه 25-48

چکیده

   این مقاله با این مفروض که هویت‌سازی ملی امری دائماً در حال شدن و مستلزم بازتولید همیشگی است، نسبت بین سیاست‌گذاری اجتماعی و هویت‌سازی را به‌ویژه در جوامع متنوع مطالعه می‌کند. نوشته حاضر که با روش ...  بیشتر  این مقاله با این مفروض که هویت‌سازی ملی امری دائماً در حال شدن و مستلزم بازتولید همیشگی است، نسبت بین سیاست‌گذاری اجتماعی و هویت‌سازی را به‌ویژه در جوامع متنوع مطالعه می‌کند. نوشته حاضر که با روش توصیفی، تحلیلی و در قسمت نخست به‌صورت کتابخانه‌ای و در قسمت دوم با تکنیک تحلیل محتوای کیفی صورت می‌گیرد، با الهام از آرای «بلند» و «لیکورس» به این یافته رسیده است که سیاست‌گذاری اجتماعی با عام‌نگری و فراگیری خود موجب پیدایش اجتماع عدالت اجتماعی در جهان واقعی و تقویت حس تعلق شهروندان به مای جمعی و آفرینش همبستگی و سرمایة اجتماعی و مآلاً نیل به استواری و آرامش اجتماعی می‌شود که همگی از سازوکارها و استلزامات هویت‌سازی ملی به شمار می‌آیند. تطبیق نسبت این دو متغیر بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز نشان می‌دهد که رویکرد قانون اساسی در اصول گوناگون آن به سیاست‌های کلان اجتماعی مبتنی بر مراعات اصل فراگیر و برابرنگر شهروندی است و در توزیع منابع و منافع به همة شهروندان بدون لحاظ اختصاصات دینی ـ مذهبی و زبانی توجه می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 229.91 K

هویت مدرن و ظهور گفتمان مشروطیت در ایران

علی اشرف نظری

دوره 8، شماره 32 ، دی 1386، ، صفحه 29-54

چکیده

  یکی از مسائلی که همواره در جهت تحلیل هویت در ایران مورد توجه قرار گرفته است، نحوة مواجهة روشنفکران، فعالان و کنش‌گران اجتماعی دوره مشروطه با «مدرنیته» است. فهم این مسأله از آنجایی ضروری به نظر می‌رسد ...  بیشتر یکی از مسائلی که همواره در جهت تحلیل هویت در ایران مورد توجه قرار گرفته است، نحوة مواجهة روشنفکران، فعالان و کنش‌گران اجتماعی دوره مشروطه با «مدرنیته» است. فهم این مسأله از آنجایی ضروری به نظر می‌رسد که فرهنگ سنتی و «شیوه زیست» مبتنی بر آن، به واسطه تأثیرات روزافزون نفوذ فرهنگ مدرن، با چالش‌های فراوانی روبرو شده است. پژوهش حاضر، درصدد است با تحلیل گفتمان هویتی شکل گرفته در انقلاب مشروطیت، به فهم این مسأله یاری رساند که حرکت‌ها و جنبش‌های اجتماعی  چه واکنشی در رویارویی با مدرنیته (غرب) از خود نشان دادند؟ هدف بحث ما تبیین و تحلیل گفتمان هویتی مشروطه است. بنابراین با نگاهی نیت‌مند، در این مقاله تلاش خواهد شد تا از چشم‌انداز هویتی به بررسی نحوه مواجهه جامعه ایرانی با دنیای مدرن پرداخته شود. اینکه چگونه در این مقطع، با ایجاد نوعی دگرگونی سیاسی ـ اجتماعی متمایز از ادوار پیشین، شاهد شکل‌گیری فرایندهای جدیدی هستیم که عناصر درون‌گفتمانی آن دارای نوعی «ناهم‌سنخی»، « ناهم زمانی» و «عدم انطباق» با گفتمان سنتی می‌باشد و انقلاب مشروطه را واجد صفات و خصائلی می‌کند که آن را بتوان «مرز ایران قدیم و جدید» تلقی نمود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 245.01 K

بررسی نگرش جوانان نسبت به عملکرد ایثارگران

احمد غیاثوند؛ پریسا دهکردیان

دوره 10، شماره 37 ، فروردین 1388، ، صفحه 31-47

چکیده

  پژوهش حاضر نگرش جوانان عادی و فرزندان ایثارگر را نسبت به عملکرد ایثارگران مورد مقایسه و بررسی قرار می‌دهد. این مطالعه به روش پیمایش انجام شده است و جامعة آماری آن را کلیة جوانان کشور تشکیل می‌دهند. شیوة ...  بیشتر پژوهش حاضر نگرش جوانان عادی و فرزندان ایثارگر را نسبت به عملکرد ایثارگران مورد مقایسه و بررسی قرار می‌دهد. این مطالعه به روش پیمایش انجام شده است و جامعة آماری آن را کلیة جوانان کشور تشکیل می‌دهند. شیوة نمونه‌گیری،‌ چند‌مرحله‌ای بوده است و حجم نمونه برابر با 4681 نفر برآورد گشته که داده‌های مورد نظر از استان‌های تهران، خراسان رضوی، خوزستان و لرستان جمع‌آوری شده است. برای سنجش نگرش پاسخگویان نسبت به ایثارگری از سه مؤلفة میزان آمادگی برای عمل ایثارگرایانه، میزان شناخت نسبت به عمل ایثارگرانه و میزان احساس نسبت به عمل ایثارگرانه استفاده شده است. در نهایت با ترکیب شاخص‌های مورد نظر، حاصل بررسی دلالت بر آن دارد که میانگین نگرش فرزندان ایثارگر در زمینة میزان احساس و آمادگی برای رفتار ایثارگرانه وضعیت مطلبو‌تری نسبت به جوانان عادی دارد. همچنین، در تحلیل نهایی نتایج نشان می‌دهد که فرزندان ایثارگر نگرش مثبت‌تری نسبت به عملکرد ایثارگران در مقایسه با جوانان عادی دارند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 221.97 K

هویت ایر‌انی در گذرگاه تاریخ (تحلیل آرای سیدجواد طباطبایی)

حسین خانی

دوره 9، شماره 33 ، فروردین 1387، ، صفحه 45-67

چکیده

  گذشته تاریخی همواره بخش مهمی از هویت فردی و اجتماعی محسوب می‌شود. این نوشته، با ارائه تعریفی از «هویت»، به بررسی جلوه‌های متعدد هویت ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخی و از منظر روشی سیدجواد طباطبایی ...  بیشتر گذشته تاریخی همواره بخش مهمی از هویت فردی و اجتماعی محسوب می‌شود. این نوشته، با ارائه تعریفی از «هویت»، به بررسی جلوه‌های متعدد هویت ایرانی در دوره‌های مختلف تاریخی و از منظر روشی سیدجواد طباطبایی پرداخته است. طباطبایی با قائل بودن به ضرورت بینش تاریخی، به بحث درباره ادوار تاریخی برای فهم تاریخ و اندیشه می‌پردازد. بر این اساس، طباطبایی تاریخ ایران را به دوران‌های قدیم و جدید تقسیم می‌کند که هر کدام از آنها نیز به نوبه خود به دوره‌هایی جداگانه تقسیم‌بندی می‌شوند. وی با اذعان به وجود آگاهی قومی برای پدیدارشدن «خودآگاهی ملی»، معتقد است در هر دوره‌ای هویت ایرانیان در اثر کنش و واکنش میان آن دو مؤلفه، ممکن شده است. بدین ترتیب، زمانی «اندیشه ایران‌شهری» و زمانی دیگر برآمدن سلسله‌های فرمانروایی ایرانی‌تبار طاهریان، سامانیان و بوئیان، مقولات آگاهی قومی بودند. بر اساس ایده طباطبایی، همچنین، در زمانی دیگر، شاعران ایرانی مانند فردوسی و حافظ، امانتداران مقولات «آگاهی قومی» شده‌اند، اما با یورش مغولان، قرون وسطای ایرانی آغاز می‌گردد که به زوال اندیشه خردگرا، زوال ادب فارسی و چیرگی دین عجایز منجر گردید. در نتیجه، به دنبال زوال اندیشه سیاسی، شاهد بحران هویت در ایران هستیم.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 231.06 K

تحلیل محتوای جلوه‌های ایثار در سینمای دفاع مقدس طی سال‌های 1360 تا 1386

حامد بخشی؛ زهرا بستان

دوره 15، شماره 57 ، فروردین 1393، ، صفحه 47-72

چکیده

  ارزش‌های دفاع مقدس در جامعة اسلامی ما جزء ارزش‌های اجتماعی قلمداد می‌شوند، که به سطح ارزش‌های ملی ـ مردمی رسیده‌اند و اینک دغدغة حفظ آنها مسأله‌ای اجتماعی محسوب می‌شود. این ارزش‌ها با توجه به جذابیت ...  بیشتر ارزش‌های دفاع مقدس در جامعة اسلامی ما جزء ارزش‌های اجتماعی قلمداد می‌شوند، که به سطح ارزش‌های ملی ـ مردمی رسیده‌اند و اینک دغدغة حفظ آنها مسأله‌ای اجتماعی محسوب می‌شود. این ارزش‌ها با توجه به جذابیت و عمقی که دارند می‌توانند در فضایی نو همراه با قالبی مناسب به عرصة گفتمان فرهنگی وارد شوند. به همین منظور نوشتار حاضر به تحلیل محتوای جلوه‌های ایثار در فیلم‌های سینمای دفاع مقدس از سال 1386-1360 می‌پردازد. از میان 166 فیلم سینمایی بلند اکران شده طی بازة زمانی این تحقیق، 62 فیلم به‌عنوان نمونه انتخاب گردید و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای کمّی میزان ظهور و چگونگی تغییرات جلوه‌های ایثار در طی این سال‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق حاکی از فزونی جلوه‌های انفرادی، مردانه و نام‌های دینی به نسبت جلوه‌های جمعی، زنانه و نام‌های غیردینی در بین کنشگران ایثارگر است. در کنش‌های ایثارگرانه، عمدة کنش‌ها از جنس حضور در منطقه خطرخیز بوده است. کنش‌های ایثارگرانه در سینمای دفاع مقدس پس از جنگ تاحدودی به نسبت فیلم‌های دوران جنگ افزایش داشته است و ظهور کنش‌های ایثارگرانه در آن تاحدودی متفاوت از دورة جنگ بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 317.83 K

روشنفکری، هویت و نوگرایی در ایران: نگاه شناخت‌شناسانه

داوود غرایاق زندی

دوره 6، شماره 21 ، فروردین 1384، ، صفحه 47-68

چکیده

  تلاش یکصد و اندی سال اخیر روشنفکران برای هویت یابی و شناخت هویت ایرانی به ظاهر پراکنده و گاه متضاد یا در تناقض با هم قرار می‌گیرند. اما واقعیت این است که روشنفکران جامعه‌ی ما هر یک، لایه‌ای از لایه‌های ...  بیشتر تلاش یکصد و اندی سال اخیر روشنفکران برای هویت یابی و شناخت هویت ایرانی به ظاهر پراکنده و گاه متضاد یا در تناقض با هم قرار می‌گیرند. اما واقعیت این است که روشنفکران جامعه‌ی ما هر یک، لایه‌ای از لایه‌های مختلف هویت ایرانی را بازنمایی کردند. اگر با نگاه شناخت‌شناسانه به بحث توجه کنیم, از سه رهیافت موجود در مطالعه‌ی هویت، یعنی، گفتمانی, دیالکتیکی و تکاملی, تنها رهیافت تکاملی ما را به شناخت بهتر کوشش روشنفکران می‌رساند. در این رهیافت، تلاش روشنفکران بیش‌تر مکمل هم بوده است تا ناقض یکدیگر. از این منظر توجه به فرایند و منحنی تحول فکری روشنفکران ایرانی می‌تواند راه‌کارهای برون‌رفت در آینده را بهتر بازگشایی نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 319.77 K

ریشه‌های گفتمان‌شناسی در ادب پارسی

سیدمحمدتقی طیب

دوره 4، شماره 13 ، مهر 1381، ، صفحه 49-67

چکیده

  گفتمان‌شناسی شاخه‌ای نوپا بر درخت زبا‌ن‌شناسی جدید است که چند دهه بیشتر از آغاز پیدایش آن نمی‌گذرد. با این همه، گسترش آن، چنان پرشتاب بوده که امروزه تقریباً دیگر شاخه‌های زبان‌شناسی را تحت تأثیر ...  بیشتر گفتمان‌شناسی شاخه‌ای نوپا بر درخت زبا‌ن‌شناسی جدید است که چند دهه بیشتر از آغاز پیدایش آن نمی‌گذرد. با این همه، گسترش آن، چنان پرشتاب بوده که امروزه تقریباً دیگر شاخه‌های زبان‌شناسی را تحت تأثیر قرار داده است. یکی از مسائل شایان توجه در گفتمان‌شناسی اصولی است که زبان‌مندان در گفت‌وگو معمولاً به آنها پای‌بند می‌باشند و جز با اهداف ویژه آنها را نقض نمی‌کنند. این اصول برای اولین بار توسط گرایس مطرح گردید و سپس توسط گفتمان‌شناسانی چون لیچ، براون و لوینسون بسط و گسترش یافت. این مقاله درصدد تشریح و تبیین اصول گفتمان‌شناسی جدید نیست، بلکه بر آن است که بر همگان آشکار کند که تقریباً همه آن اصولی که در گفتمان‌شناسی “نو” می‌نماید، ریشه در فرهنگ و ادب پربار فارسی دارد و بزرگان شعر و ادب فارسی در طول بیش از هزار سال به اشکال گوناگون آنها را مطرح ساخته‌اند. علاوه بر این، در این مقاله به مواردی اشاره شده که در شعر و ادب فارسی مطرح شده ولی هنوز نگارنده در مباحث زبان‌شناسی جدید به آن برخورد ننموده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 270.33 K