نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور
چکیده
سرود مدرسه با مطلع ما همه کودکان ایرانیم از اشعار کودکانه‌ی معاصر است که محمدتقی بهار در بیست و یک بیت سروده و به نظر می‌رسد نخستین شعر معاصر باشد که به اصول هویت ملی به زبان ساده پرداخته است. بهار اشعار دیگری دارد که مخاطب آن کودک و نوجوان است و نموداری از نگرش بهار را به مخاطب کودک نشان می‌دهد. این پژوهش بر آن است که با روش توصیفی ـ تحلیلی نقش‌های ششگانهی زبانی یاکوبسن را در «سرود مدرسه» و ویژگی شاعرانگی زبان نویسنده را معیار قرار دهد و دلایل تأثیرگذاری این شعر را افزون بر دلالت‌های اخلاقی ـ تعلیمی در پیوند با نظریه‌ی «ارتباط کلامی» یاکوبسن بیان کند. در این نظریه، شش کارکرد ترغیبی، عاطفی، همدلی، ادبی، فرا زبانی و ارجاعی مطرح است که در ابیات شعرِ منتخب، کارکردهای ترغیبی و همدلی به فراخور موضوع و مخاطب باهم آمیختگی یافته‌اند. محوریّت کارکردهای اخلاقی و مؤلّفه‌های تعلیمی مهم‌ترین انگیزه در دو کارکرد ترغیبی و ارجاعی است. در نهایت در کودکانه‌‌گویی بهار، سطوح سه‌گانه‌ی شعری هر یک متناسب با نوع مخاطب توانسته است با حفظ تناسب موضوع، از نقش‌های زبانی بهره گیرد و از میان سه سطح زبانی، ادبی و فکری، سطح فکری بیش از همه، کارکردهای زبانی را در خود گنجانیده است.
کلیدواژه‌ها
)