نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکترای جامعه‌شناسی سیاسی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، عضو هیئت‌علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
چکیده
امروزه رشد مصرف کالاهای فرهنگی در شکل‌گیری هویت افراد جامعه دخیل است. در این میان، کودکان و نوجوانان بیشترین اثرپذیری را در این سنین از فضایی که در آن حضور داشته، آموزش دیده و رشد می‌کنند، خواهند داشت. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مصرف فرهنگی بر روی هویت دانش‌آموزان به نگارش درآمده است. جهت تدوین چهارچوب نظری تحقیق، از نظریات بوردیو استفاده شده است. روش مورداستفاده در این پژوهش از نوع پیمایشی (توصیف ـ تبیین) حسب ماهیت آن بوده است. دانش‌آموزان دبیرستان منطقه پنج تهران در سال 1402 نیز به‌عنوان جامعه آماری و حجم نمونه آن نیز براساس فرمول کوکران با 95 درصد ضریب اطمینان به تعداد 384 نفر و به شیوه نمونه‌گیری تصادفی برآورد شـده اسـت. همچنین، در راستای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری SPSS و آزمون همبستگی پیرسون جهت تعیین روابط میان مؤلفه‌ها بهره برده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بین مصرف فرهنگی و هویت اجتماعی، فردی و ملی رابطه معناداری وجود دارد.
کلیدواژه‌ها
- الیاسی، مجید؛ پرده‌دار، فاطمه؛ ترشیزی، سوده؛ خوش‌فر، غلامرضا (1390). «بررسی عوامل مؤثر بر مصرف کالاهای فرهنگی در بین جوانان». جامعه‌پژوهی فرهنگی. سال دوم. شماره ۲ (پیاپی ۴): 76-55.
- اباذری، یوسف (1381). «طبقه اجتماعی تا سبک زندگی: رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی». فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 20: 27-3.
- باکاک، روبرت (1381). مصرف. ترجمه خسرو صبری. تهران: شیرازه. چاپ اول.
- بنت، اندی (1386). فرهنگ و زندگی روزمره. ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان. تهران: اختران.
- بوردیو، پیر (1384). شکل‌های سرمایه. ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان. تهران: شیرازه.
- جنکینز، ریچارد (۱۳۸۱). هویت اجتماعی. ترجمه‌ی تورج یاراحمدی. تهران: شیرازه.
- حاتمی، حمیدرضا؛ حاتمی، محمد؛ حبی، محمدباقر؛ پرهون، هادی (1395)، «بررسی رابطه بین آگاهی به جنگ نرم، هویت فرهنگی و سبک زندگی مبتنی‌بر مصرف کالای فرهنگی». فصلنامه روان‌شناسی نظامی. دوره 7. شماره 26: 31-21.
- حسینی، سیده سارا (1396). بررسی جامعه‌شناختی مصرف فرهنگی با همه‌چیز پسندی فرهنگی: مورد استادان و کارمندان دانشگاه تربیت مدرس. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- خادمیان، طلیعه (1388). سبک زندگی و مصرف فرهنگی: مطالعه‌ای در حوزه جامعه‌شناسی فرهنگی و دیباچه‌ای بر سبک زندگی فرهنگی ایرانیان. تهران: جهان کتاب.
- خاقانی فرد، میترا؛ حکمی، محمد؛ خاقانی فرد، منیر (1396). «تحلیل جامعه‌شناختی سبک زندگی و هویت اجتماعی دانشجویان با تأکید بر میزان مصرف محصولات فرهنگی و مدیریت بدن دختر و پسر». اولین همایش ملی علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روان‌شناسی و امنیت اجتماعی. تهران.
- خواجه‌نوری، بیژن؛ پرنیان، لیلا؛ همت، صغری (1393)، «مطالعه رابطه سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی و هویت اجتماعی؛ مطالعه موردی: جوانان شهر بندرعباس». فصلنامه مطالعات ملی. دوره 15، شماره 57، سال پانزدهم، شماره 1: 119-95.
- دلال خراسانی، محمد (1393). بررسی رابطه‌ی مصرف فرهنگی و هویت اجتماعی مطالعه‌ی موردی: شهروندان منطقه شش تهران. استاد راهنما: محمد رضایی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- رنجبر، امیرحسین (1396). عوامل اجتماعی مؤثر بر مصرف فرهنگی زنان (مطالعه زنان شاغل در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران). استاد راهنما: بی‌بی سادات میراسماعیلی. دماوند: دانشگاه آزاد اسلامی.
- سلگی، محمد (1389). سنجش ابعاد و مؤلفه‌های هویت فردی و اجتماعی و تأثیر آن‌ها بر انسجام هویت ملی دانشجویان دانشگاه‌های تهران، به‌منظور ارائه یک مدل روابط ساختاری. استاد راهنما: حسین اسکندری. استادان مشاور: علی دلاور، احمد برجعلی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- عزیزان‌پور، زهرا؛ مرادی، علیرضا (1400). «تبیین جامعه‌شناختی نسبت بین هویت فرهنگی و مصرف فرهنگی (زنان جوان شاهین‌شهر)». مجله علمی-پژوهشی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر. شماره 9: 136-110.
- غیاث‌وند، احمد (1390). سبک مصرف کتاب و وضعیت کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران. تهران: جامعه و فرهنگ.
- فاضلی، محمد (1384). «جامعه‌شناسی مصرف موسیقی». مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال اول. شماره 4: 53-27.
- قانعی‌راد، محمدامین؛ فرهاد، خسروخاور (1385). «نگاهی به عوامل فرهنگی افزایش ورود دختران به دانشگاه‌ها». پژوهش زنان. شماره 4، دوره 4: 138-115.
- کاظمیان، مهرداد؛ ابراهیمی، قربانعلی (1393). «مصرف فرهنگی و عوامل مرتبط با آن، مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران». جامعه‌پژوهی فرهنگی. سال پنجم، شماره دوم: 153-123.
- گرزین، فاطمه (1391). جنسیت، هویت و مصرف فرهنگی (مطالعه‌ی موردی جوانان شهر گرگان). استاد راهنما: سوسن باستانی. استاد مشاور: منصوره اعظم آزاده. تهران: دانشگاه الزهرا.
- ملایی‌نژاد، اعظم (1382). «تعمیق هویت ملی از طریق برنامه درسی». دوفصلنامه مطالعات تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد. سال چهارم. شماره 1: 656-643.
- نسیم‌افزا، اعظم (1391). الگوی مصرف فرهنگی در کلان‌شهرها و روستاها. تهران: دانشگاه تهران.
- Bukodi, E. (2007). “Social Stratification and cultural consumption in Hungry.” International Journal of Public Opinion Research, Vol. 11, No. 1.
- Chan, T. & et al. (2007). “Social stratification and cultural Consumption”, The visual arts in England. Poetics. 35, P.p: 168-190.
- Chan, Tak Wing and John H. Goldthorpe (2007). ‘Social Stratification and Cultural Consumption: Music in England’, European Sociological Review, Vol. 23, No. 1.
- Paek, Hye-Jin & Pan, Zhongdang, (2004). “Spreading Global Consumerism: Effects of Mass Media and Advertising on Consumerist Values in China”, Mass Communication and Society, Vol. 7, No. 4.
- Lizardo, Omar (2006). “The Puzzle of Women’s Highbrow Culture Consumption: Integrating Gender and Work into Bourdieu’s Class Theory of Taste”, Poetics, Vol. 34. No. 1.
- Torche, F. (2007). “Social stauus and cultural consumption”. The case of reading in chile. Poetics. 35(2-3), P.p: 10-92.
)