نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
10.22034/rjnsq.2024.428395.1536
چکیده
اصول حاکم بر سیاست هویتی در ایران می‌بایست به تقویت مشترکات ملی و کوشش برای نزدیک شدن قومیتها منتهی شود. بدین‌رو، امر مهمی که وجود دارد این است که هرچه محورها و اصول موردتوافق جمعی ارتقا پیدا کنند، هماهنگی، همدلی و همگرایی زیادی حاصل خواهد شد؛ بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش عوامل اقتصادی مؤثر در افزایش همگرایی اقوام ایرانی است. ازاین‌رو، نوشتار پیش‌رو درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که «نقش عوامل اقتصادی مؤثر در افزایش همگرایی اقوام ایرانی چیست؟» در این راستا، روش اجرای تحقیق به شیوه پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش 214 نفر است. در این پژوهش، حجم نمونه با بهره‌گیری از فرمول کوکران و خطای 1/0، 66 نفر مشخص شد. داده‌ها با آزمون‌های t تک نمونه و آزمون فریدمن و نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها حاکی از این است که تمامی مؤلفه‌های اقتصادی بر همگرایی اقوام ایرانی نقش مؤثری دارند.
کلیدواژه‌ها
- احمدلو، حبیب (1381). «رابطه هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان تبریز». فصلنامه مطالعات ملی. سال چهارم. شماره 13: 143-109.
- احمدی، حمید (1378). قومیت و قوم‌گرایی در ایران. تهران: نشر نی.
- احمدی، حمید (1383). قومیت و قوم‌گرایی در ایران؛ افسانه و واقعیت. تهران: نشر نی.
- احمدی، حمید (1388). «اقوام ایرانی و امنیت پایدار»، مجموعه مقالات برگزیده‌ی اولین همایش ملی قومیت، همگرایی ملی و امنیت پایدار. ارومیه: فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی (دفتر تحقیقات کاربردی).
- احمدی، محمدحسین؛ الوند، مریم (1391). «نقش قوم‌گرایی در ناآرامی‌های اجتماعی»، فصلنامه پژوهش‌های انتظام اجتماعی. سال چهارم. شماره دوم: 182-159.
- اخوان مفرد، حمیدرضا؛ هندیانی، عبدالله؛ زینال‌نژاد، حسن (1387). «بررسی راه‌های همگرایی قومیتی با تأکید بر اقوام ترک و کرد در شهرستان ماکو». فصلنامه پژوهش‌های مدیریت انتظامی: 415-399.
- اسمیت، دی آنتونی (1383). ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی تاریخ. ترجمه منصور انصاری. تهران: نشر تمدن ایرانی.
- افضلی، رسول؛ ضرغامی، برزین (1388). «تحلیل بنیادهای پایدار همگرایی و متغیرهای اعتباری تهدید قومی در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی. سال دوم. شماره 70: 90-77.
- امراه‌زاده، محمد (1388). «بررسی نقش و تأثیر رسانه‌های برون‌مرزی قومی بر امنیت و ثبات سیاسی مناطق مرزی ایران»، ویژه‌نامه همایش امنیت پایدار. فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی: دفتر تحقیقات کاربردی.
- باقری‌نیا، حدیث؛ کشاورز شکری، عباس؛ مرشدی‌زاد، علی (1402). بررسی الزامات سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر عصر جهانی‌شدن، فصلنامه علمی پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 12 (4): 35-20.
- باقری، معصومه؛ نواح، عبدالرضا؛ شجاعی برجویی، حدیث (1401). «الگوسازی ساختاری عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار بر همگرایی بین‌قومی در شهر اهواز». پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. دوره 11. شماره 3 (38): 66-39.
- بهرامیان، شفیع؛ بهرامیان، امید (1391). «بررسی رابطه‌ی بین همگرایی اقوام (ترک و کرد) و احساس امنیت پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر تقویت همگرایی اقوام در استان آذربایجان غربی». فصلنامه سیاست نظری. دوره جدید. شماره 11: 159-131.
- ترابی، یوسف؛ مجیدی، یوسفعلی (1393). «مدیریت شکاف‌های قومی در کردستان جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه پژوهش‌های راهبردی. سال سوم. شماره 11: 29-9.
- ترابی، یوسف (1389). «درآمدی بر مدیریت سیاسی اقوام و اقلیت‌ها در جمهوری اسلامی». طرح پژوهشی. در: مطالعات سیاسی (گروه سیاست داخلی). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، کد مسلسل 10272: 34-1.
- جعفری، محمد (1398). «تأثیر توسعه متوازن بر همگرایی ملی در مناطق مرزی»، فصلنامه مطالعات ملی. 20 (80): 49-25.
- جلیلوند، داود (1388). «بررسی علل و زمینه‌های بروز بحران‌های قومی در استان آذربایجان غربی و تأثیر آن بر امنیت». ویژه‌نامه همایش امنیت پایدار. فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی: دفتر تحقیقات کاربردی.
- جهانی، داریوش؛ عزتی، عزت‌الله؛ نامی، محمدحسن (1396). «میزان تأثیر مؤلفه‌های فرهنگی ـ اجتماعی و اقتصادی بر همگرایی مردم استان‌های کردنشین ایران»، فصلنامه مطالعات ملی. 18 (69): 67-53.
- جوادی ارجمندی، محمدجعفر؛ حق‌گو، جواد؛ عظیم‌زاده، جعفر (1392). «حوزه تمدنی ایران، جهانی‌شدن و آینده سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این منطقه»، فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام. سال دوم. شماره اول: 60-29.
- جوکار، کیوان؛ بخشایشی اردستانی، احمد؛ باقری، فردین؛ الله کرم، عبدالحسین (1400). «بررسی وضعیت واگرایی و همگرایی اقلیت‌های قومی و مذهبی در کشور (مناطق کردنشین و بلوچ‌نشین)»، توسعه پایدار محیط جغرافیایی. دوره 3. شماره 5: 127-144.
- حاجیانی، ابراهیم (1388). جامعه‌شناسی هویت ایرانی. تهران: پژوهشکده تحقیقات.
- خرازی آذر؛ زهرا، مظفری؛ افسانه؛ بهرامیان، شفیع (1395). «تأثیر استفاده از رسانه‌های جمعی و اجتماعی بر همگرایی بین قومی در ایران»، فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات. سال هفدهم. شماره 34: 101-69.
- دشتی، فرزانه؛ عیوضی، محمد رحیم (1397). «عوامل مؤثر در ارتقای همگرایی اقوام ایرانی در عصر جهانی شدن»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 8 (29): 166-139.
- رابرتسون، یان (1374). درآمدی بر جامعه. ترجمه حسین بهروان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- ساروخانی، باقر (1370). دایرة‌المعارف علوم اجتماعی. تهران: نشر کیهان.
- سعدآبادی، علی‌اصغر؛ پورعزت، علی‌اصغر؛ عباسی، طیبه (1392). «شناسایی مؤلفه‌های همبستگی ملی در اقوام ایرانی». فصلنامه راهبرد دفاعی. سال یازدهم. شماره 42: 198-173.
- سلیمی، حسین (1384). نظریه‌های مختلف جهانی‌شدن. تهران: سمت.
- سیدامامی، کاووس (1385). «قومیت از منظر سیاست‌های هویت». فصلنامه دانش سیاسی. شماره سوم: 165-143.
- شکوری، علی (1389). «آموزش و جهانی‌شدن». فصلنامه برگ فرهنگ. دوره جدید. شماره 21: 76-63.
- صالحی امیری، سید رضا (1386). «شناخت چالش‌ها و بحران‌های قومی». پژوهشکده مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. تهران: شماره 8.
- صدقی، محمدباقر؛ هاشمی‌نسب، سید سعید؛ دشتی، محمدنقی؛ مهدی، ایمانی مقدم (1400). «واکاوی راهبردی مسئله واگرایی قومی در ایران؛ محرومیت نسبی عامل واگرایی قومی»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران. سال سیزدهم شماره 3. پیاپی 51: 351-333.
- عبداله، عبدالمطلب (1395). «بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های هویت قومی و ملی بین دانشجویان کرد و آذری در دانشگاه‌های تهران». پژوهش‌های راهبردی سیاست. سال چهارم. شماره 16. شماره پیاپی 46. بهار.
- عزیزی، ناصر (1399). «اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر همگرایی قومی در شهرستان ارومیه». مطالعات جامعه‌شناختی شهری. سال سیزدهم. شماره 48: 24-1.
- عسگری، محمود؛ معینی، محمدحسین؛ آقاجانی، احمد (1399). «ژئوپلیتیک قومیتها در تحولات ژئوپلیتیکی همگرایی و واگرایی غرب آسیا با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه محیط‌شناسی راهبردی جمهوری اسلامی ایران. 4 (2): 64-27.
- غرایاق زندی، داوود (1382). «احزاب و قوم‌گرایی». فصلنامه راهبرد. سال هشتم. شماره 29: 182-167.
- فرهمند، مهناز؛ سعیدی مدنی، سید محسن؛ سهندی خلیفه کندی، مهناز (1394). «مطالعه‌ی تطبیقی انسجام اجتماعی بین دو قومیت آذری و کردی (مورد مطالعه: شهرهای سنندج و تبریز)». فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران. دوره ششم. شماره 1: 122-95.
- قاسمی، محمدعلی (1381). «درآمدی بر پیدایش مسائل قومی در جهان سوم»، فصلنامه مطالعات راهبردی. سال پنجم. شماره اول: 134-123.
- قیصری، نوراله (1386). «تنوع فرهنگی و وحدت ملی در ایران: الزامات نظری و رهیافتی». پژوهشکده مرکز تحقیقات استراتژیک. شماره 8: 84-51.
- کوهن، آلوین استانفورد (1381). «تئوری‌های انقلاب». ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر قومس.
- گر، رابرت تد (1380). چرا انسان‌ها شورش می‌کنند. ترجمه علی مرشدی‌زاد. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- لطیفی، غلامرضا؛ داودوندی، طاهره (1389). «تأثیر جهانی‌شدن بر توسعه اجتماعی با تأکید بر شرایط اجتماعی ایران». فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. دوره اول. شماره 3: 202-179.
- لهسائی‌زاده، عبدالعلی (1388). «بررسی عوامل داخلی مؤثر بر هویت قومی و هویت ملی در میان اعراب شهرستان اهواز». فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی. سال بیستم. شماره 33: 70-45.
- مطلبی، مسعود؛ نادری، محمدمهدی؛ آبیل، محمود (1401). «تحلیل اثرگذاری سیاست‌های قومی در جمهوری اسلامی ایران بر فرایند همگرایی اقوام استان گلستان»، جامعه‌شناسی سیاسی ایران. سال پنجم. شماره نهم، آذر: 1438-1420.
- میلر، دیوید (1383). ملیت. ترجمه داود غزایاق‌زندی. تهران: تمدن ایرانی.
- نهاوندیان، محمد (1386). ما و جهانی‌شدن. تهران: مؤسسه ملی مطالعات جهانی‌شدن.
- یوردشاهیان، اسماعیل (1380). تبارشناسی قومی و حیات ملی. تهران: انتشارات فرزان‌روز.
- Anderson, B. (1991) Imagined communities: Reflections on the origins and spread of nationalism .London: Verso.
- Aguwa, Jude C. (1997); “Religious Conflict in Nigeria: impact on Nation Building”. Dialectical Anthropology, Vol 22: 335-351.
- Krüger, Fred W (1998); “Identity building and social transformation: the cases of Namibia and Botswana compared”, GeoJournal, Vol 46: 79–87.
- Meuleman, B.‚ Abts, K.‚ Schmidt, P.‚ Pettigrew, T.F., and Davidov, E. (2020); “Economic conditions group relative deprivation and ethnic threat perceptions: a cross-national perspective”, Journal of Ethnic and Migration Studies, 46 (3)‚ 593-611.
- Scott, Richard W. Gerald F. Davis (2007); Organizations and Organizing: Rational, Natural and Open system Perspectives. New York, Prentice Hall.
- Weber, Max (1996); The Origin of Ethnic Group Ethnicity, Edited by John Hachinson and Anthony D. Smith, Oxford: Oxford University Press.
)