نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار علوم تربیتی و عضو هیئت‌علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، وزارت آموزشوپرورش، تهران، ایران (نویسنده مسئول).
2 دکترای جامعه‌شناسی، سردبیر فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی، دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، وزارت آموزشوپرورش، تهران، ایران.
3 دبیر آموزشوپرورش، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی درسی، وزارت آموزشوپرورش، تهران، ایران.
چکیده
هدف این پژوهش بررسی نیازهای فرهنگی و آموزشی دانش‌آموزان دوره اول متوسطه است. مطالعه حاضر از منظر هدف کاربردی و از جنبه شیوه گردآوری اطلاعات ترکیبی از نوع اکتشافی است که در آن ابتدا از روش کیفی (بررسی اسنادی) و سپس روش کمّی (پیمایش اجتماعی با بهره‌گیری از پرسشنامه نیمه‌ساختاریافته در فضای مجازی) استفاده شده است. در بخش کیفی، به‌منظور تعیین نیازهای تجویزی بررسی اسنادی (سند تحول بنیادین آموزشوپرورش، برنامه درسی ملی و اهداف دوره‌های تحصیلی رسمی عمومی) انجام شده است. براساس نتایج حاصل از بررسی اسنادی، چهارچوب مفاهیم و متغیرهای پرسشنامه نیازسنجی از دانش‌آموزان دوره اول متوسطه مشخص شد. پس از تهیه فرم اولیه پرسشنامه، بررسی روایی و پایایی آن (7/0 برای تمامی سؤالات) در یک نمونه 708 نفری از دانش‌آموزان دوره اول متوسطه اجرا شد و نیازهای اظهاری (اعلام‌شده توسط دانش‌آموزان) به‌دست آمد. سپس این نیازها با نیازهای تجویزی و هنجاری مطرح‌شده در اسناد بالادستی مقایسه شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش در بخش کیفی از کدگذاری متن‌ها با رویکردی استقرایی و برای بخش کمّی از آمار توصیفی، آزمون خی‌دو تک نمونه‌ای و آزمون فریدمن استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد بین نیازهای ترجیحی ابرازشده توسط دانش‌آموزان و نیازهای تجویزی مطرح‌شده در اسناد بالادستی شکاف وجود دارد. اسناد بالادستی آموزشوپرورش جامعه‌پذیری و تربیت دینی و سیاسی دانش‌آموزان را در اولویت قرار می‌دهد؛ اما برای خود دانش‌آموزان نیازهای هنری و ادبی، تفریح و سرگرمی و مهارت‌های شغلی اولویت و اهمیت دارد.
کلیدواژه‌ها
- احمدی، محمد (1375). نیازسنجی اوقات فراغت دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر اراک. شورای تحقیقات اداره کل آموزشوپرورش استان مرکزی: 230-1.
- اصل احمدی، یاسمین سادات؛ رمضانی‌نژاد، رحیم (1400). «بررسی رابطه نگرش یادگیری آنلاین دانش‌آموزان و آمادگی یادگیری تربیت‌بدنی در محیط دیجیتال». اولین کنفرانس بین‌المللی علوم تربیتی و روان‌شناسی و علوم انسانی: 107-11.
- اکبری، ابوالقاسم؛ شریفی، پاشا (1387). «نیازهای مطالعاتی دانش‌آموزان دوره متوسطه کشور درباره کتاب‌های غیردرسی». فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، دوره 7، شماره 28: 128-111.
- امین‌زاده انوشه؛ سرمد، زهره (1383). «رابطه پیشرفت تحصیلی با فعالیت‌های بعد از مدرسه». مجله روان‌شناسی، دوره 3، شماره 31: 312-294.
- امینون، عفت؛ شریفی‌پور، زهرا؛آمینون، فاطمه؛ امینون، عصمت و شریفی‌پور، پریسا (1395). «بررسی اثربخشی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تسهیل یادگیری دانش‌آموزان و افزایش کیفیت برنامه درسی مدارس». سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی: 1021-1011.
- آل احمدی، مریم‌السادات؛ شرفی ابقاء، افسانه (1395). «اهمیت و لزوم استفاده از کتاب درسی به روز در فرایند یاددهی-یادگیری». کنفرانس ملی دانش و فناوری روان‌شناسی، علوم تربیتی و روان‌شناسی ایران: 121-111.
- باقری نجف‌آباد، زینب؛ رحیمیان، جلال (1396). «تحلیل محتوای متون درسی زبان فارسی ازنظر تناسب آن با سن دانش‌آموزان». نشریه فناوری آموزش. دوره 13. شماره 2: 268-259.
- برنامه درسی ملی (1390). سند برنامه درسی ملی. وزارت آموزشوپرورش: 30-1.
- پرند، کوروش؛ یادگارزاده، غلامرضا؛ مقیمی، فضل‌اله؛ خدایی، ابراهیم و رنگین، حجت (1388). «بررسی و مطالعه دیدگاه‌های داوطلبان آزمون سراسری سال 1387 و دانشجویان سال اول (داوطلبان آزمون سال 1386) به‌منظور شناسایی عوامل اثرگذار بر انتخاب رشته و پیشنهاد راهکارهای بهبود آن». نشریه پژوهش در نظام‌های آموزشی. دوره 3. شماره 7: 63-43.
- جوانمرد، غلامحسین؛ پورقهرمانی، سوسن (1394). «نقش هوش هیجانی و سازگاری اجتماعی در تبیین و پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه». مجله پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی. دوره 2. شماره 3: 42-31.
- حاج حسینی، حمیده؛ شبیری، سید محمد؛ فرج‌الهی، مهران (1389). «نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان مقطع متوسطه در زمینه‌ی محیط‌زیست و توسعه‌ی پایدار». چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط‌زیست: 2330-2315.
- حسنی بافرانی، طلعت؛ آذربایجانی، مسعود (1390). «انسان سالم و ویژگی‌های آن از دیدگاه ویکتور فرانکل». مجله روان‌شناسی و دین، شماره 14: 143-113.
- حمیدی، فریده (1384). «بررسی مقایسه‌ای نیازهای جسمانی عاطفی اجتماعی و مذهبی نوجوانان مناطق محروم براساس جنسیت». مجله زن در توسعه و سیاست. دوره 3. شماره 2: 179-159.
- خواجه‌نوری، بیژن؛ هاشمی، سمیه؛ روحانی، علی (1389). «سبک زندگی و هویت ملی (مطالعه موردی: دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر شیراز)». فصلنامه مطالعات ملی. دوره 11. شماره 44: 152-127.
- خوش‌کنش، ابوالقاسم؛ اسدی، مسعود؛ شیرعلی‌پور، اصغر؛ کشاورز افشار، حسین (1389). «نقش نیازهای بنیادین و حمایت اجتماعی در سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان مقطع متوسطه». نشریه روان‌شناسی کاربردی. دوره 13. شماره 1: 94-82.
- دیبا واجاری، مریم؛ حسینیان، سیمین؛ قائدی، یحیی (1390). «بررسی میزان نیاز به راهنمایی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر تهران». فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. دوره 10. شماره 4: 148-131.
- رمضانی‌نژاد، رحیم؛ همتی‌نژاد، مهرعلی؛ بنار، نوشین (1382). «بررسی هدف دانش‌آموزان از فعالیت درون کلاس‌های تربیت‌بدنی و ورزش». نشریـه حرکت. شماره 17: 122-107.
- زندی‌پور، طیبه؛ دبیری اصفهانی، عذرا؛ ناهیدپور، فرزانه (1388). «مطالعات تطبیقی نیازهای انتقالی دانش‌آموزان ایرانی و کانادایی با آسیب‌‌های بینایی». فصلنامه مطالعات روان‌شناختی. دوره 5. شماره 21: 46-29.
- سازمان نوسازی و تجهیز مدارس (1398). آمار مدارس و دانش‌آموزان کشور: 30-1. http://www.dres.ir/News.
- سند تحول آموزشوپرورش (1390). سند تحول آموزشوپرورش. وزارت آموزشوپرورش:30-1.
- شبیری، سیدمحمد؛ سرمدی، محمدرضا و شریفیان شیوا (1389). «نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان و دبیران مقطع راهنمایی در زمینه محیط‌زیست». نشریه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار. دوره 4. شماره 47: 150-143.
- طالب‌زاده‌نوبریان، محسن؛ فتحی‌واجارگاه، کوروش (1382). مباحث تخصصی برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات آییژ.
- فتحی واجارگاه، کوروش؛ فخام‌زاده، پروانه (1392). نیازسنجی آموزشی: الگوها و فنون. تهران: نشر آییژ.
- غلامی، خلیل؛ نصرتی، محمد صالح؛ اسدی، محمد (1397). «تدوین چارچوبی مفهومی برای نیازسنجی دانش‌آموزان متوسطه: رهیافتی بر نظریه عملی تدریس». تدریس‌پژوهی. دوره 6. شماره 2: 94-69.
- کاویانی، حسین؛ جواهری، فروزان؛ بحیرایی، هادی (1384). «اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی‌بر ذهن‌آگاهی (MBCT) در کاهش افکار خود آیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب، پیگیری 60 روزه»، نشریه تازه‌های علوم شناختی. دوره 7. شماره 1: 59-49.
- کریمی، یوسف (1377). روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها). تهران: انتشارات روان.
- گلشنی، مرتضی؛ حیدری، عبدالحسین (1400). «هویت ملی در کتب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی و هفتم متوسطه». فصلنامه مطالعات ملی، سال 23. شماره 2: 118-97.
- محمدپور، احمد (1388). «تحلیل داده‌های کیفی: رویه‌ها و مدل‌ها». نامه انسان‌شناسی. شماره 10: 160-127.
- ناصری، محمد (1394). «مخاطب سیال امروز را جدی بگیریم». گزارشی از نشست مجلات دانش‌آموزی رشد. سالنامه رشد: 50-28.
- نصراصفهانی، احمدرضا؛ فاتحی‌زاده، مریم السادات؛ فتحی، فاطمه (1383). «جایگاه مهارت‌های اجتماعی موردنیاز دانش‌آموزان در کتاب‌های درسی عمومی دوره متوسطه». نشریه دانشور رفتار. دوره 9. شماره 11: 64-49.
- یادگارزاده، غلامرضا؛ پرند، کوروش؛ بهرامی، آرش؛ خدایی، ابراهیم (1388). «بررسی و سنجش نیازهای اطلاعاتی داوطلبان مجاز به انتخاب رشته آزمون سراسری در شهر تهران». نشریه علوم تربیتی: 65-43.
- Agbemenu, Kafuli; Schlenk, Elizabeth A (2011). “An Integrative Review of Comprehensive Sex Education for Adolescent Girls in Kenya”. Journal of Nursing Scholarship, Volume 43, Issue1: 54-63
- Crişan, Claudia; Pavelea, Anişoara; Ghimbuluţ, Oana (2015). “A Need Assessment on Students’ Career Guidance”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Volume 180: 1022-1029.
- DeSilets, Lynore D (2006). “Needs Assessment”. The Journal of Continuing Education in Nursing, Volume 37. Issue 4: 148-149.
- Frankel, Charles (1971). “Equality of opportunity”. Ethics, Volume 81, issue 3: 191-211.
- Hsu, Ying‐Shao; Cheng, Yeong‐Jing; Chiou, Guey‐Fa (2003). “Internet Use in a Senior High School: A Case Study”. Innovations in Education and Teaching International. Volume 40, Issue 4: 356-368.
- Loyd, Byron D (2005). “The Effects of Reality Therapy/Choice Theory Principles on High School Students' Perception of Needs Satisfaction and Behavioral Change”. International Journal of Reality Therapy.Volume 15. Issue1: 5 – 9.
- Mahoney, Joseph L.; Carins, Robert B (1997). “Do Extracurricular Activities Protect Against Early School Dropout?”, Developmental psychology, Volume 33.Issue2: 241.
- Marsh, Herbert. W (1992). “Extracurricular Activities: Beneficial Extension of the Traditional Curriculum or Subversion of Academic Goals?” Journal of educational psychology, Volume 84, Issue 4:553.
- Maslow, Abraham; Lewis, K (1987). “Maslow's Hierarchy of Needs”. Salenger Incorporated. Volume 14, Issue 17: 987-990.
- McCrae, Robert (2011). “Personality Theories for the 21st Century”. Teaching of Psychology. Volume 38, Issue 3: 209-214.
- McADAMS, Dan P (2013). Meaning and Personality, Perspective on Psychology and Science,United Kingdom,
- Riff, Daniel; Lacy, Stephen; Fico, Frederick; Watson, Brendan (2019). Analyzing Media Messages: Using Quantitative Content Analysis in Research. United Kingdom, Routledge.
- Şahin, Ekrem; Fidan, Korkut Owen (2009). “Aggression Levels of High School Students with Different Psychological Needs”. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal.Volume 4, Issue 32:64-74
- Schultz, Duane; Schultz, Sydney Ellen (2016). “Theories of Personality”. Cengage Learning:
- Smith, Jeffrey K; Lipnevich, Anastasiya A (2009). “Effects of Differential Feedback on Students’ Examination Performance”, Journal of Experimental Psychology: Applied, Volume15,Issue4: 319.
)