قابل توجه نویسندگان محترم مقالات:

چکیده زبان یکی از ابزارهای انتقال هویت جامعه است که نقش مؤثری در انتقال و شکل‌گیری هویت آن جامعه دارد. کتاب‌های آموزشی یادگیری زبان خارجی یکی از مهم‌ترین و شاید تنها منبع یادگیری آن زبان هستند و تحلیل محتوای این کتاب‌ها به‌منظور شناسایی نقاط قوت و ضعف آن‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف از پژوهش حاضر «بازنمایی مؤلفه‌های هویت ملی ایران در مجموعه‌ی «فارسی بیاموزیم» آموزش زبان فا‌رسی به غیر‌فارسی‌زبانان» است. به‌طور خاص، این پژوهش در نظر دارد میزان بازنمایی سطوح مختلف مؤلفه‌های هویت ملی ایران را در مجموعه‌ی «فارسی بیاموزیم» مشخص کند. براساس چهارچوب مورد‌نظر، ابعاد هویت ملی ایران در این پژوهش عبارت‌اند از: ابعاد ملی، جغرافیایی، فرهنگی، مذهبی، مشاهیر و شخصیت‌های ملی، اقوام و خرده‌فرهنگ‌ها، وقایع، رخدادها و نمادهای ملی ایرانی. روش تحقیق به‌صورت کمّی و کیفی و رویکرد آن نیز کاربردی است. نتایج پژوهش به‌صورت کمّی در قالب فراوانی و درصد مشخص شد. سپس داده‌ها در محیط نرم‌افزار مکس کیو دی ای 2022 تجزیه‌وتحلیل شدند. داده‌های پژوهش از مجموعه‌ی ‌پنج‌جلدی کتاب‌های «فارسی بیاموزیم» به تألیف ذوالفقاری و همکاران (1382) جمع‌آوری شده است. نتایج نشان داد در مجموعه‌ی کتاب‌های «فارسی بیاموزیم» مؤلفه‌های ابعاد ملی و مؤلفه‌ها‌ی ابعاد فرهنگی بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده و کمترین میزان توجه به مؤلفه‌های وقایع و رخدادها و نمادهای ایرانی صورت گرفته است. یافته‌ها حاکی از آن است که در کتاب‌های «فارسی بیاموزیم»، در ارائه‌ی مؤلفه‌های هویت ملی ایران به‌طور یکسان عمل نشده است. این یافته‌ها می‌تواند مؤلفان و برنامه‌ریزان درسی را از اهمیت توجه به مؤلفه‌های هویت ملی ایران آگاه سازد تا در تهیه و تدوین و ویرایش‌های جدید کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر‌فارسی‌زبانان، این کتاب‌ها راهکارهایی برای رفع نقص‌های موجود به مدرسان ارائه دهد.

چکیده ادبیات فارسی به‌عنوان یکی از غنی‌ترین و کهن‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران، نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت ملی و فرهنگی ایرانیان ایفا می‌کند. شعر فارسی، با زیبایی‌های زبانی و مفاهیم عمیق خود، همواره موردتوجه علاقه‌مندان به ادبیات قرار گرفته است. در این میان، دانشجویان به‌عنوان نسل جوان و آینده‌ساز کشور، نقش بسزایی در حفظ و ترویج این میراث ارزشمند دارند؛ بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان علاقه‌مندی و خواندن شعر و ادبیات فارسی در بین دانشجویان است. روش این تحقیق به‌صورت پیمایشی بوده و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان دانشگاه شاهد تهران بوده و نمونه آماری به‌صورت تصادفی انتخاب شده است. برای افزایش اعتبار و پایایی نتایج، از روش‌های آماری معتبر و آزمون‌های پایایی استفاده شده است. نتایج نشان داد که 4/43 درصد از پاسخگویان میزان علاقه‌مندی خود را به ادبیات فارسی در حد متوسط و 7/4 درصد در حد خیلی کم گزارش کرده‌اند. این یافته‌ها نشان‌دهنده علاقه‌مندی بالاتر از حد متوسط دانشجویان به شعر و ادبیات فارسی است؛ اما میزان مطالعه شعر در بین دانشجویان کمتر از حد انتظار است. نقش ادبیات در ترویج اخلاق انسانی و گرایش‌های زیبایی‌شناسانه به‌ترتیب 03/79 درصد و 40/77 درصد گزارش شده است. میزان لذت بردن از مطالعه یک شعر 74/88 درصد و میزان همدلی با قهرمانان داستان‌ها 55/72 درصد بوده است. برای تقویت و توسعه این علاقه‌مندی، پیشنهاداتی ازجمله برگزاری جلسات شعرخوانی و نقد ادبی، تجهیز کتابخانه‌ها با منابع ادبی، برگزاری دوره‌ها و کارگروه‌های آموزشی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و توسعه برنامه‌های مطالعاتی مرتبط با ادبیات فارسی ارائه شده است.

چکیده مؤلفان این مقاله کوشیده‌اند با پرداختن به یکی از کتاب‌های بسیار مطرح در حوزه‌ی ادبیات جنگ/ دفاع مقدس به نام دا (خاطرات یک دختر هفده‌ساله از هجوم متجاوزانه‌ی عراق به ایران و اشغال خرمشهر)، بیش از هر چیز بر بدن‌های کشته‌شدگان ایرانی (اعم از زن و مرد و پیر و جوان و خردسال و نوزاد)، طی حملات هوایی عراق متمرکز شوند و نقش این بدن‌ها را در برآمدن و تشخص‌یافتگی تدریجی الگوی زن مطلوب یا زن تراز انقلاب اسلامی نشان دهند. به این منظور، با به‌کارگیری نظریه‌ی انضباط بدنی فوکو، تحلیل کرده‌اند که چرا و چگونه ویژگی‌های بدنی چنین زنی آهسته‌آهسته از ویژگی‌های شناخته‌شده برای زنان فاصله می‌گیرد و زنی فراجنسیتی ظهور می‌کند که تجسم مفهوم جهادگر مسلمان شیعی است. این یافته در بطن خود، خواننده را به یافته‌‌ی مهم دیگری سوق می‌دهد که طی آن، خواننده درمی‌یابد چرا و چگونه ظهور و بروز جهادگر مسلمان شیعی نتیجه‌ی مصالحه‌ی سه گفتمان سنتی و انقلابی و مدرن با یکدیگر است.

چکیده هدف اصلی این پژوهش شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر هویت ملی (اسلامی ـ ایرانی) به روش تحلیل سلسله‌مراتبی است. روش پژوهش از نوع استقرایی فراترکیب کیفی در بازه زمانی 1377 الی 1404 و روش تحلیل سلسله‌مراتبی است که به روش نمونه‌گیری غیراحتمالی (تعمدی) از 134 تحقیق طی هفت مرحله الگوی سانردوسکی و باروسو و 103 نمونه پژوهشی با رعایت ملاک ورود (متغیر مستقل، روایی و پایایی پژوهش، کیفی و پیمایشی) انتخاب ‌شد و سپس، عوامل احصا‌شده با کمک روش تحلیل سلسله‌مراتبی در قالب نرم‌افزار AHP اولویت‌بندی شدند. جامعه آماری تحقیق در این بخش شامل 25 نفر از پژوهشگران، متخصصان دانشگاهی و نیز اساتید هیئت‌علمی در حوزه علوم اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در دانشگاه محقق اردبیلی، دانشگاه چمران اهواز، تبریز و دانشگاه تهران بودند. نتایج پژوهش نشان داد که عوامل فرهنگی (ضریب اهمیت=1083/0) شامل ترویج نوع‌دوستی، عدالت و توسعه آموزشی، جامعه‌پذیری علمی، تعلق مذهبی، سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی، تربیت اخلاقی، سواد فرهنگی، سواد تاریخی، تعلق فرهنگی، سواد رسانه‌ای؛ عوامل اجتماعی (ضریب اهمیت=1051/0) شامل سرمایه اجتماعی (انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، تعلق اجتماعی، اعتماد اجتماعی، عدالت اجتماعی، الگوی مرجع، جامعه‌پذیری و نظارت، تعهد اجتماعی)؛ عوامل سیاسی (ضریب اهمیت=1034/0) شامل سرمایه سیاسی، تعلق سیاسی، فرهنگ سیاسی، تعصب سیاسی و حکمرانی متعالی اسلامی، قانون‌گرایی، ثبات سیاسی، اثربخشی سیاسی، پاسخگویی، مبارزه با فساد، آزادی مدنی) دارای ضریب اهمیت و اثرگذاری بیشتر و عوامل روانی (ضریب اهمیت=1014/0) شامل هویت‌یابی، عزت اجتماعی، آرامش و تأمین نیازهای روانی، همدلی روانی، سرمایه روان‌شناختی و عوامل اقتصادی (ضریب اهمیت=1003/0) شامل رشد اقتصادی، ارتقای رفاه اجتماعی، عدالت اقتصادی، رفع مسائل اقتصادی دارای ارجحیت و اثرگذاری کمتر بر هویت ملی ایرانی ـ اسلامی مطابق نتایج پژوهش هستند.

چکیده پژوهش حاضر به بررسی تأثیر معاون پرورشی و برنامه‌‌های پرورشی بر هویت ملی و دینی دانش‌آموزان دختر با هدف کاربردی و روش پیمایشی در سال تحصیلی 1404-1403 پرداخته است. جامعه آماری شامل کلیه دانش‌آموزان دختر مدارس دوره اول متوسطه به تعداد 1322 نفر بوده که 298 نفر از دانش‌آموزان به‌عنوان نمونه موردبررسی قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده، پرسشنامه‌‌های هویت دینی (خوشاوی، 1390) و هویت ملی سلگی و همکاران (1394) بوده که روایی و پایایی آن مورد تأیید قرار گرفته و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از آزمون رگرسیون صورت گرفته است. یافته‌‌ها حاکی از آن است که برنامه‌‌های پرورشی و معاون پرورشی تأثیر مثبت و معناداری بر هویت دینی دانش‌آموزان دختر داشته، ولی بر هویت ملی آن‌ها تأثیری نداشته است؛ ازطرف دیگر، برنامه‌‌های پرورشی 9/34 درصد و متغیر معاون پرورشی 8/14 درصد از واریانس متغیر هویت دینی را پیش‌‌بینی (برآورد) می‌‌کنند.
کلمات کلیدی: هویت دینی، هویت ملی، معلمان پرورشی، برنامه های پرورشی

چکیده دین‌داری به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های بنیادین هویتی در جامعه ایرانی، در دهه‌های اخیر تحت‌تأثیر عوامل گوناگونی نظیر مدرنیزاسیون، جهانی‌شدن و تغییرات اجتماعی و فرهنگی، دستخوش تحول شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت دین‌داری ایرانیان و همچنین، بررسی تغییرات آن بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹ و شناسایی ابعاد برجسته دین‌داری انجام شده است. با استفاده از روش ترکیبی (کمّی و کیفی) و پیمایش در میان ۱۴,۹۵۳ نفر از ساکنان مراکز استانی، نتایج نشان داد که میانگین نمره دین‌داری در این بازه زمانی کاهش یافته است. بُعد اعتقادی با بالاترین میانگین همچنان برجسته است؛ اما بُعد مناسکی و عاطفی کاهش یافته‌اند. همچنین، تمایل به دین فردی افزایش و مشارکت در دین اجتماعی کاهش یافته است. این پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات دین‌داری با ظهور سبک‌های زندگی و هویت‌های جدید همراه بوده که پیامدهای مهمی برای انسجام اجتماعی و هویت ملی دارد.

چکیده ایران به‌عنوان کشوری که دارای تنوع زبانی و مذهبی، به‌ویژه در نواحی مرزی خود است. این تنوع، در کنار موقعیت ژئوپلیتیکی حساس کشور، بستر مناسبی برای شکل‌گیری و تداوم جریان‌های قوم‌گرایانه فراهم کرده است. باوجود اقدامات دولت برای یکپارچگی ملی، در مناطق مرزی، برخی مطالبات فرهنگی یا اجتماعی ازسوی گروه‌های محلی مطرح می‌شود که درصورت عدم پاسخ‌دهی مناسب، می‌تواند زمینه‌ساز تقویت احساس تمایز هویتی شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش موقعیت مرزی در تقویت جریان‌های واگرایی در استان اردبیل انجام شده است؛ استانی که با همجواری با کشورهای خارجی، از شرایط ویژه‌ای برخوردار است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق‌ساخته گردآوری شده و تحلیل آن‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای SPSS و ArcGIS صورت گرفته است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز به‌صورت ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حس واگرایی در میان ساکنان شهرستان‌های شمالی و مرزی استان اردبیل، بیشتر از ساکنان مناطق مرکزی و جنوبی است. این نتایج بیانگر نقش مؤثر موقعیت مرزی در تقویت زمینه‌های هویتی و تمایزطلبانه در مناطق مرزی کشور است.